Üçüncü ildir ki, işğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə düşmənlərin ayaq izləri silinir.  Bərpa, yenidənqurma və tikinti işləri gündən-günə geniş vüsət alır. Regionun hər guşəsinə yeni nəfəs gəldikcə Qarabağın, Şərqi Zəngəzurun intizarına son qoyulur. Ev-eşiyindən köçkün düşmüş soydaşlarımız yurduna dönür. 
Bu, Böyük qayıdışın başlanması deməkdir. Bu, qısa müddətdə azad olunmuş şəhərlərimizin baş planlarının icrası deməkdir. Plan üzərində çalışanlar şəhərlərdə müasir infrastruktur, o cümlədən hotel, hava limanı, vağzal olmasını önə çəkmişlər. Rayon mərkəzlərində banklar, iş yerləri, ticarət mərkəzləri, istirahət zonalarının yaradılmasını da unutmamışlar. Baş planda  işlənən həssas nöqtələrdən biri də həmin ərazilərdə müharibənin, tariximizin izlərini özündə əks etdirən binaların, muzeylərin yaradılmasıdır. Azərbaycanın memarlıq ənənələrinin Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun yaşayış məntəqələrinin baş planlarında qırmızı xətlə keçməsinin səbəbi də budur.
Ümumiyyətlə, baş planlar hər şəhərin tələblərinə uyğun hazırlanır. Xəbər verildiyi kimi, martın 18-də Nazirlər Kabineti Füzuli şəhərinin 2040-cı ilədək inkişafına dair baş planını təsdiq edib. Planda nəzərdə tutulan işlər başa çatandan sonra Füzuli azad edilmiş ərazilərimizdə ikinci ən böyük şəhər olacaq. 
Baş planda 2040-cı ilədək Füzuli şəhərinin inzibati ərazisinin 1943 hektara, əhalisinin  isə 50 min nəfərə çatdırılması nəzərdə tutulur. Şəhərdə rahat və müasir həyat şəraitinin təmin edilməsi üçün orta və azmərtəbəli yaşayış binaları, həyətyanı torpaq sahələri olan fərdi evlər inşa ediləcək, təhsil, səhiyyə, mədəniyyət, istehsalat müəssisələri və digər zonalar yaradılacaq. Baş planda yaşayış ərazilərinin sıxlığının müəyyənləşdirilməsində proqnozlaşdırılan əhali sayı ilə yanaşı, təklif edilən digər şəhər xidmətlərinin yerləşməsi də nəzərə alınıb. Məşğulluğun və sosial xidmətlərin təmini üçün şəhərdə 9 ümumi və orta təhsil müəssisəsi, 13 məktəbəqədər təhsil müəssisəsi, peşə təhsili müəssisəsi, internat tipli musiqi məktəbi, xəstəxana, idman və sağlamlıq, mədəniyyət və inzibati mərkəzlər, idman kompleksinin inşası, 6 məhəllə parkı və şəhər meydanının, ərazisi 150 hektardan çox olan ekoparkın salınması planlaşdırılıb.
Əslində, Füzulidə Böyük qayıdışa start baş planın təsdiqindən əvvəl verilmişdi. Məlum olduğu kimi, 2020-ci il noyabrın 16-da Prezident İlham Əliyev Füzuli və Cəbrayıl rayonlarında Zəfər yolu kimi tanınan Füzuli-Şuşa avtomobil yolunun təməlini qoymuşdur. Səfərdən dərhal sonra isə Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa avtomobil yolunun tikintisi layihəsinə başlanmışdır. Uzunluğu 101,5 kilometr, eni isə 37,7 metr olan həmin yol Füzuli, Xocavənd və Xocalı rayonlarından  keçəcək. Dövlət başçısı  2021-ci il yanvarın 15-də Şuşa və Füzuliyə səfər edərkən Füzuli-Şuşa avtomobil yolunun və Füzuli Beynəlxalq Hava Limanının layihələrinə də start vermişdir. Hava limanında ilk sınaq uçuşu 2021-ci il avqustun 22-də keçirilmişdir. Həmin il oktyabrın 27-də Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə hava limanının açılış mərasimi baş tutmuşdur. Amma bu da hələ hamısı deyil. Rayonun enerji ilə təmin edilməsi üçün "Azərişıq" ASC-nin Füzuli şəhərində Rəqəmsal Yarımstansiya İdarəetmə Mərkəzinin təməli qoyulmuşdur. Rayon ərazisində yol infrastrukturunun yenidən qurulması, həmçinin qonşu rayonlarla gediş-gəlişin təmin olunması da qarşıya qoyulan əsas hədəflərdən idi. Artıq həmin işlərin çox hissəsi başa çatdırılıb. Üstəlik, bu günlər 90 nəfərdən ibarət  23 ailə doğma yurda - Füzuliyə dönüb. 
Bəli, 30 il işğal altında qalan Füzulidə  artıq həyat qaynamağa başlayıb. Yurda  dönən insanlar torpağa can veriblər. Məlumdur ki, bu ərazidə düşmən böyük müdafiə istehkamları qurmuşdu. Ermənilərin illərlə qurduqları həmin istehkamları Azərbaycan əsgəri qısa müddətdə darmadağın etdi. Əsgərlərimizin darmadağın etdikləri həm də düşmənin bu yerlərə yenidən sahib çıxmaq ümidi idi. O ümidi ki onlar indi   yalnız yuxuda görə bilərlər. 
Mənfur qonşunun gözünü çıxaracaq İşğal muzeyi, Memorial Kompleks və ona bitişik Zəfər parkı, şəhərin ən  yüksək nöqtəsində salınacaq Bayraq meydanı Füzulinin simvoluna çevriləcək. Baş plana əsasən, ermənilərin xarabaya çevirdikləri Füzuli başdan-başa yaşıllığa qərq olacaq. Burada 21 hektarlıq böyük meşə parkı salınacaq və həmin  ərazidə 5000-dən çox Eldar şamı, həmişəyaşıl sərv, zeytun, Şərq çinarı, ağcaqayın və digər növ ağaclar əkiləcək. 
Bu sadalananlara  "ağıllı kənd"  olan Dövlətyarlını da əlavə etsək, erməninin nə vəziyyətə düşdüyünü göz önünə gətirmək çətin deyil. Beş kəndi birləşdirən "ağıllı kənd" layihəsində 750 evin tikintisi nəzərdə tutulub. Zəngilanın Ağalı kəndində olduğu kimi, Dövlətyarlıda da  müasir və innovativ texnologiyalar hesabına kənd sakinlərinin rahatlığı maksimum təmin ediləcək. Və onu da vurğulayaq ki, Dövlətyarlı Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun növbəti "ağıllı kənd"i olacaq. Çünki belə yaşayış məntəqələrinin istifadəyə verilməsinə bundan sonra  hələ çox şahidlik edəcəyik. 

Züleyxa  ƏLİYEVA, 
"Azərbaycan"