Azərbaycanda ən yüksəklikdə yerləşən yaşayış məntəqəsi - Qusar rayonunun Yerği Kek kəndidir. Şahdağın ətəyində yerləşən bu kənddə insanlar dəniz səviyyəsindən 2370 metr yüksəklikdə yaşayır.
AZƏRTAC-ın bölgə müxbiri xəbər verir ki, Yerğ Kek kəndinə Qusarın rayon mərkəzindən iki istiqamətdə yol var. Birincisi hələ sovet dövründən istifadə olunan Sudur kəndindən keçən, ikincisi isə Ləzə kəndindən yeni açılan yoldur. Qusarın mərkəzindən Sudura kimi 65, Ləzə kəndinə isə 38 kilometr məsafə var. Bu yaşayış məntəqələrinə yol asfaltdır. Amma bu kəndlərin hər birindən Yerği Kekə getmək üçün çox çətin keçilən 9-10 kilometrlik dağ yollarını aşmaq lazımdır.
Biz Yerğ Kekə Ləzə istiqamətindən yollandıq. Bu yolu ancaq xüsusi avtomobillərlə qət etmək mümkündür. Daha çox “Niva”, və UAZ markalı avtomobillərdən istifadə olunur. Cəmi on kilometr məsafə olsa Ləzədən Yergi Kekə sürücülər sifarişlə 50 manata aparırlar.
Yerği Kekə getdiyimiz “Niva”nın sürücüsü Samir Pirəliyev bildirir ki, Ləzədən Yerği Kekə yol sakinlərin təşəbbüsü ilə 6-7 il əvvəl çəkilib.
“Əvvəllər Yerği Kekə gedənlər daha çox Sudur yolundan istifadə edirdilər. İndi həmin yolda hərəkət lap çətinləşib. Bu yol da asan deyil. Çox təhlükəli və risklidir. Dağda yaşayanlar, yaylaqda sürüləri olanlar və zirvələrə çıxmaq istəyən turistlər bu yoldan istifadə edir. Yerği Kekə gedib-gələndən sonra mütləq avtomobilin hansısa mexanizmi xarab olur. Hansı maşın olur olsun, təcrübəsi olmayanlara, ərazini tanımayanlara bu yolla hərəkət etmək heç məsləhət deyil. ”,-deyə sürücü S. Pirəliyev söyləyir.
Yolboyu bir-birindən gözəl dağ mənzərələri ilə rastlaşırıq. Amma təhlükəli dağ yolunda həyəcan bir an da olsa insanı tərk etmir. Sıldırım qayaların kənarı ilə enişli-yoxuşlu yolumuz bir saat davam edir. Nəhayət çəmənliklərlə əhatə olunmuş nisbətən düzən sahəyə çatırıq və təpəliklərin arxasında Yergi Kek kəndi görünür.
Yergi Kek kəndi Sudur inzibati ərazi dairəsinə aiddir. Kəndin əhalisi ləzgilərdən ibarətdir. Kənddəki 11 evin 7-də yaşayış var. Hazırda Yerğki Kekdə 40-a yaxın sakin yaşayır. Əhali heyvandarlıq və tərəvəzçiliklə məşğuldur. Hər bir həyətdə iribuynuzlu heyvan və qoyun-quzu saxlanılır, təsərrüfatlarda kartof becərilir.
Kənddə gecələmək üçün qonaq evi və ya hostel yoxdur. Amma bəzi sakinlər cəmi 40 manat müqabilində evinin bir otağını turistlərə sutkalıq kirayə verir. Bu ödənişin əvəzində qonaqlara isti və təmiz yataqla yanaşı, təzə kənd məhsullarından (süd, pendir, bal, kərə yağı, ləzgi çörəyi) ibarət səhər yeməyi də təqdim olunur.
Kənd sakini Rahim Şahverdiyev bildirir ki, rayon mərkəzindən ucqarda yerləşən Yerği Kekdə qış çox sərt keçir. Qışda kəndə 40-50 santimetr qar yağır, temperatur isə mənfi 20 dərəcəyədək aşağı düşür. Bir çox hallarda rayon mərkəzi ilə nəqliyyat əlaqəsi kəsilir. Buna görə də kənddə cəmi 4-5 evdə daimi yaşayan var. Bir neçə ailə isə yay aylarında kəndə gəlib təsərrüfatla məşğul olur, havalar soyuyanda isə yenidən rayon mərkəzinə yaxın kəndlərər qayıdırlar.
“Bizim kənddə ilk ev təxminən 150-170 il əvvəl tikilib. O vaxtlar buralar yaylaq olub. Sadir adlı bir nəfər burada bulağın yaxınlığında özünə ev tikib. Məhz həmin vaxtdan kəndin əsası qoyulub. İndi dövr müasirləşib. Kənddə yaşamaq istəyənlər azalıb. Amma şərait də çətindir. Dağın dibidir. Qış çox sərt keçir. Buralarda ağac bitmir. Ona görə də yanacaq sarıdan da çətinliyimiz var. Ən əsas narahatçılıq isə yolla bağlıdır. Bura yaxşı yol olsa bizim kənd geniş turizm imkanlarına malikdir. Çox gözəl təbiəti var. Dağlara çıxan səyyahların bir çoxu yolunu bizim kənddən salır”,-deyə R.Şahverdiyev bildirir.
Yerği Kek kəndinin adı ləzgi dilindən tərcümədə uzun taxta mənasını verir. Hər tərəf qayalıqlarla əhatə olunsa da, kəndin yerləşdiyi ərazi dəmyə tərəvəzçiliyə imkan verən nisbətən düzən yaylalarla əhatə olunub.
Hazırda kənddəki biçənəklərdən ot tədarükünün ən qızğın çağıdır. Sakinlər bütün işlərini təxirə salıb ot biçinini həyata keçirirlər. Burada yağıntısız, isti yay günlərinin ömrü uzun olmadığından otu vaxtında biçmək lazımdır. Sentyabr ayında isə kartof sahələrindən məhsul yığımı başlayacaq.
Kənddə məktəb, tibb məntəqəsi və başqa sosial obyektlər fəaliyyət göstərmir. Yaşayış məntəqəsi elektrik enerjisi ilə təmin olunur. Mobil telefonlarla da rahat danışmaq mümkündür. Qışda yanacaq kimi daha çox qurudulmuş mal təzəyindən istifadə olunur.
Qusar Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının Sudur inzibati ərazi dairəsi üzrə nümayəndəsi İkram Əsədov bildirir ki, Yerği Kek kəndində 12 təsərrüfat və 88 nəfər sakin qeydiyyatdadır. Kəndin ərazisi 469 hektardır. Bunun 434 hektarı əkinə yararlıdır.
Kəndi seyr etmək üçün yaxınlıqdakı Qulan təpəyə çıxırıq. Buradan Böyük Qafqaz dağlarının başı qarlı zirvələrini, Qusarın on kilometrlərlə uzaqlıqdakı kəndlərini, Xəzərə doğru uzanan Qusarçayı, hətta Samur çayını və qonşu Dağıstan Respublikasının ərazisini də seyr etmək mümkündür.
Kəndin ətrafında göz işlədikcə yaylaqlarda otlayan qoyun sürüləri görünür. Burada yaylağa gələn çobanlar havalar soyuyunca sürülərini aran rayonlarına köçürəcəklər.
