Adolf Hitlerin təsvirləri kilsələrdən tapılır
Mübahisəli əsərlərdə nasizm lideri müxtəlif obrazlarda görüntülənir
Adolf Hitlerin təsvirləri kilsələrdə aşkarlanıb. Əslində, bu o qədər də nadir hal deyil. Hitlerin təsvirini kilsə pəncərələrinin vitrajlarında və ya mehrabların qanadlarında tapmaq olar. Bəs bu necə oldu ki, ortaya çıxdı?
Vayl-der-Ştadt şəhəri Almaniyanın cənub-qərbində yerləşir. Burada Müqəddəs Pyotr və Pavel katolik kilsəsi yerləşir. Pastor Anton Qruberin dediyinə görə, ziyarətə gələn çoxdur, əksəriyyəti üçün Hitlerə baxmaq maraqlıdır.
Hitler şərin təcəssümü kimi təsvir edilib
Pəncərə məbədin sağ tərəfində yerləşir. Bu, İsanın həyatından səhnələri əks etdirən doqquz paneldən ibarət olan böyük vitrajın bir hissəsidir. Sağ üst küncdə nəfs səhnəsi: şeytan İsa peyğəmbərin imanını sınağa çəkir. Bu səhnədə rəssam JoKarl Huber açıq-aydın şəkildə Adolf Hitlerin xüsusiyyətlərini sarı paltar geyinmiş şeytanda təsvir edib. Bu kontekstdə sarı rəng - həsəd və mübtəlalıqdır.
Bununla yanaşı, rəssamın konkret olaraq bu əsərə heç bir şərhi yoxdur - yalnız onun Hitleri öz dövrünün iblisi kimi təsvir etmək istədiyini təxmin etmək olar. Əsər 1939-cu ildə yaradılıb. Onu yalnız rəsmin yaranma tarixçəsi, rəssamın tərcümeyi-halı və o dövrün təfərrüatları məlum olduğu halda şərh etmək olar. Pastorun sözlərinə görə, nasistlər JoKarl Huberin işləməsinə qadağa qoyub, 1936-cı ildə isə onlar onu “degenerativ incəsənət”ın yaradıcısı kimi ifşa ediblər.
Mübahisəli əsərlər və onların yaranma tarixi
Tarixçi və publisist Mixael Kuderna əmindir ki, bu kilsə pəncərəsi millətçı sosializmə və onun rəhbərliyinə qarşı aydın və cəsarətli bəyanat nümayiş etdirir. Özünün “Sərhədləriaşma: alman-fransız memarı, onun şah əsərləri və kilsələrdə Hitlerin təsvirləri” adlı yeni kitabında Kuderna bir neçə kilsədə Hitlerin təsvirlərini nəzərdən keçirib: “Tədqiqat zamanı Hitlerin 1945-ci ilədək yaradılmış beş və 1945-ci ildən sonra çəkilmiş doqquz şəklini tapdım. Erkən görünüşlərə gəldikdə, söhbətin məhz Hitler haqqında olduğunu sübut etmək çətindir, buna 100 faizlik əminlik yoxdur. Müharibədən sonra kilsələrdə Hitlerin təsvirinin yerləşdirilməsi repressiya riski olduğu əvvəlki illərlə müqayisədə şərin nümayəndəsi kimi - məsələn, cəhənnəmdə yanan cəllad və ya cani kimi təsvir edilir. Zaman keçdikcə obrazlar dəyişirdi: rəssamlar tez-tez Hitleri başqa kontekstlərə yerləşdirirdilər, ona daha sakit, sərbəst, bəzən hətta yumorla yanaşmağa başladılar”.
Kuderna öz tədqiqatlarına 20 il əvvəl Fransada kilsəni ziyarət edərkən başlayıb. Vayl-der-Ştadt şəhərinin kilsəsindəki pəncərədən fərqli olaraq, fransız vitrajı 1945-ci ildən sonra yaradılıb. “Qarşımızda Əhdi-Ətiqdən olan səhnədir: Rahil-Lavanın qızı atasının bütlərini oğurlayır. Onlardan birini rəssam Qabriele Kütemeyer Hitlerə bənzədib. Rəssamın atası nasizmin qəti əleyhdarı olub, bir müddət Berlində gestapo həbsxanasında saxlanılıb. Qabriele tez-tez atasından eşidirdi ki, almanlar lazımi bütləri təqib etmirlər. Bu, rəssamda, şəkildəki həmin əlaqəni axtarmaq fikri oyadıb”, - deyə Mixael Kuderna düşüncələrə dalır.
Tədqiqatçı ümumilikdə müxtəlif məbədlərdə Hitlerin təsvir olunduğu 14 əsər tapıb.
Mürəkkəb keçmişin işlənməsi
Kitabda tarixçi Münhendə Hitlerin cəllad şəklində təsvir edildiyi bir hadisəni xatırladır: “Şəkildə mürəkkəb izləri var idi və onu əlçatmaz yerə qoymuşdular. Başqa bir hadisə də olub. Bavariyanın Landshut şəhərində Hitler, Gebbels və Gerinqin müqəddəs şəhid Kastula işgəncə verdiklərini təsvir edən kilsə pannosu ətrafında müzakirələr uzun illər davam edib. Müharibədən sonra amerikalılar əvvəlcə şəkli çıxarmağı tələb ediblər. Ancaq rəssamın müqavimət döyüşçüsü olduğunu bildikdən sonra fikirlərindən daşınıblar”.
Kudera əmindir ki, bu obrazların yox olmasına imkan vermək olmaz, onlardan keçmişlə işləmək üçün istifadə etmək lazımdır.
Pastor Anton Qruber də belə polemik əsərlərin açıq müzakirəsini istəyir: “Nasizm dövründə çəkilmiş fotoşəkillər tarixin sübutudur. Belə olan halda niyə mən kilsədə Adolf Hitleri görməli deyiləm?”
Yeri gəlmişkən, Anton Qruberin xidmət etdiyi Vayl-der-Ştadt kilsəsində Hitlerin tamamilə təzə bir görüntüsü var - bu, 2018-ci ilə aiddir. Şəkildə təsvir olunmuş təlxəklər dəstəsində Hitler və bir çox digər tanınmış şəxslər göstərilir. Rəssam Diter Qross öz fikrini bu cür ifadə edib: “Hitleri bir çoxları arasında sadə bir axmaq kimi təsvir edə bilərəmmi?”
Mixael Kuderna üçün bu Hitler indiyədək gördükləri arasında ən qəribəsidir. Tədqiqatçının dediyinə görə, onun fikrincə, Hitlerin təlxək kimi təsviri onun tarixdə oynadığı rola uyğun gəlmir. Öz növbəsində, pastor Qruber gördüklərinə şərh vermək və mübahisə etmək hüququnu ziyarətçilərin öhdəsinə buraxır.
Rizvan HİLALOĞLU,
“Azərbaycan”
Digər Xəbərlər
QƏZETİN ÇAP VERSİYASI
XƏBƏR LENTİ Bütün xəbərlər
"Türk çələngi" pedaqoji fikir tariximizin aynasıdır
26 Aprel
Qərbi Azərbaycan İcması bəyanat yayıb
26 Aprel
Uğur qazanmağın sirrini istedadla zəhmətin vəhdətində görən aktyor
26 Aprel
Füzuli sakini: Arzu edirəm bütün məcburi köçkünlər öz doğma el-obalarına qayıtsınlar
26 Aprel
Keçmiş məcburi köçkün: Füzuliyə qayıtdığım üçün sevincimin həddi-hüdudu yoxdur
26 Aprel
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola düşüb
26 Aprel
Azərbaycan ədəbiyyatına böyük töhfələr verən alim
26 Aprel
“Voyager 1” zondu uzun fasilədən sonra Yerə siqnal göndərib
26 Aprel
Bayraq aşiqi
26 Aprel
Rus kosmonavtlar açıq kosmosda 4 saatdan çox vaxt keçiriblər
26 Aprel
DİQQƏT ÇƏKƏNLƏR
ÇOX OXUNANLAR
OXUCU MƏKTUBLARI
NƏŞRLƏRİMİZ
BAŞ REDAKTORDAN
Hamımızın Azərbaycan adlı bir Vətəni var! Qoynunda dünyaya göz açdığımız, minbir nemətindən dadıb isti qucağında boya-başa çatdığımız bu əvəzolunmaz diyar azərbaycanlı adını qürur və iftixarla daşıyan hər kəs üçün müqəddəs və ülvidir.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu Vətən müharibəsində zəfər çalaraq erməni işğalçılarını kapitulyasiyaya məcbur etdi, düşməni qovaraq ərazi bütövlüyünə nail oldu.
Bununla da Azərbaycan yeni inkişaf dövrünə qədəm qoydu.
Bu dövrdə dünyada mürəkkəb və ziddiyyətli proseslər davam etməkdədir!
Hələ də dünyada ədalətsizliklər mövcuddur!
Hələ də dünyada ikili standartlar var!
Hələ də dünyada güclülər zəiflərin haqqını tapdalamaq istəyir!
Odur ki, biz daima güclü olmalıyıq.
Güclü olmağın əsas şərti isə bizim birliyimizdir!
Dünyanın harasında yaşamağımızdan, hansı sahədə çalışmağımızdan asılı olmayaraq, əlbir və əlaqəli fəaliyyət göstərməyi bacarmalıyıq.
Azərbaycan naminə, onun dünyada yeri, yüksək nüfuzu uğrunda daim birlikdə mübarizə aparmalıyıq.
Yalnız bu halda anamız Azərbaycanı qoruya, yüksəldə və hamımız üçün qürur mənbəyinə çevirə bilərik.
Ulu yurdumuzun adını daşıyan "Azərbaycan" qəzeti də bu amala xidmət edir.
Əziz azərbaycanlılar! Sizi Azərbaycan naminə, övladlarımızın firavan və xoşbəxt gələcəyi uğrunda əlbir və əlaqəli fəaliyyətə çağırıram!