Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatının - TÜRKSOY-un yaranmasının dünən 31 ili tamam oldu. TÜRKSOY türkdilli ölkələr arasında qurulmuş ilk beynəlxalq təşkilatdır. İdeyası 1992-ci ildə irəli sürülmüşdü.
Bununla bağlı Bakı və İstanbul şəhərlərində bir sıra görüşlər keçirilmişdi. 1993-cü il iyulun 12-də Almatı şəhərində Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və Türkiyənin mədəniyyət nazirlərinin iştirakı ilə olan toplantıda "Türk Kültür və Sənətləri Ortaq Yönətimi"nin (TÜRKSOY) yaradılması haqqında saziş imzalanmışdı. 2009-cu ildən qurum Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı adlanır. Katibliyi Ankara (Türkiyə) şəhərində yerləşir.
1993-cü ildən bəri TÜRKSOY bəşər mədəniyyəti xəzinəsinin nadir incilərinə çevrilmiş türk xalqlarının zəngin irsinin araşdırılması, öyrənilməsi və dünyada tanıdılmasında mühüm mədəni layihələr reallaşdırır. Təşkilat türkdilli xalqların sosial-mədəni oxşarlığının bir araya gətirilməsi, ortaq türk mədəniyyətinin, dilinin, tarixinin, incəsənətinin, adət-ənənələrinin, mədəni irsinin qorunması, öyrənilməsi, inkişaf etdirilməsi, dünyada tanıdılması və gələcək nəsillərə ötürülməsi məqsədilə qurulub. 6 qurucu üzv ölkəsindən başqa, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti, həmçinin Rusiya Federasiyasının Altay, Başqırdıstan, Tatarıstan, Tıva, Xakasiya və Saxa-Yakut respublikaları, Moldovanın Qaqauz Yeri muxtar bölgəsi təşkilatda müşahidəçi üzvlük statusuna malikdir.
Fəaliyyəti hər il toplantıları keçirilən Mədəniyyət Nazirləri Daimi Şurası tərəfindən müəyyənləşdirilir. Təşkilatın cari fəaliyyətinə baş katib rəhbərlik edir. 1993-cü ildən TÜRKSOY-un ilk baş katibi Azərbaycan Respublikasının Rusiyadakı səfiri, keçmiş mədəniyyət naziri, Xalq artisti Polad Bülbüloğlu idi. Təşkilatın ikinci baş katibi - Qazaxıstanın keçmiş mədəniyyət naziri, musiqi xadimi Düsen Kaseinov (2008-ci ildən) seçildi. TÜRKSOY-un üçüncü baş katibi olan Qırğızıstanın keçmiş mədəniyyət naziri, həmin ölkənin Xalq yazıçısı Sultan Raev 2022-ci ilin martından bu təşkilata rəhbərlik edir.
TÜRKSOY yarandığı gündən olduqca əhəmiyyətli işlər həyata keçirir.
Tarixi, dili, mədəniyyəti ilə eyni kökə bağlı olan türk xalqları 31 ildir ki, bu beynəlxalq təşkilatda birləşərək sənət dəyərlərini bir araya gətirərək təbliğ edirlər. Ümumtürk mədəni irsinin təbliği və tanıdılması, türk xalqlarının mədəni irsinin öyrənilməsi, türkdilli xalqlar, ölkə və diyarlar arasında mədəniyyət, incəsənət sahəsində əlaqələrin inkişaf etdirilməsi baxımından təşkilatın fəaliyyəti təqdir olunur. Qurumun uğurlu layihələrinin bir çoxu artıq ənənəyə çevrilib, hər il davam etdirilir.
TÜRKSOY-un təşkilatçılığı ilə ənənəvi olaraq türk xalqlarının tarixində baş vermiş mühüm hadisələr, bəşər mədəniyyətinin xəzinəsinin inciləri sayılan milli eposların, dahi şəxsiyyətlərin, korifeylərin ildönümləri bayram edilir. "Manas" eposunun 1000, Əmir Teymurun 660, Məhəmməd Füzulinin 500, Abay Kunanbayevin 150 illiyinin, Qazaxıstanın yeni paytaxtı Astananın açılışının, türkdilli xalqların milli eposu olan "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanının 1300 illiyinə həsr olunan və digər yubiley mərasimləri bu qəbildəndir. TÜRKSOY-un təşkilatçılığı ilə həyata keçirilən birgə tədbirlər, layihələr, xalqlarımız arasında əlaqələrin daha da genişləndirilməsi baxımından çox əhəmiyyətlidir.
Türk xalqları arasında əlaqələrin inkişafına, ortaq mədəni dəyərlər vasitəsilə dostluq və qardaşlıq bağlarının möhkəmləndirilməsinə səy göstərən bu beynəlxalq təşkilatın fəaliyyətində Azərbaycan yaxından iştirak edir. Ötən il TÜRKSOY-un 30 illiyi respublikamızda geniş qeyd olundu. Ölkəmizin müxtəlif bölgələrində bir-birindən maraqlı tədbirlər düzənləndi.
Təşkilatın digər üzvləri kimi, Azərbaycanın da görkəmli mədəniyyət, ədəbiyyat xadimlərinin adına hər il TÜRKSOY-un xatirə ili elan olunur. Ümumiyyətlə, bu beynəlxalq təşkilat ölkəmizlə bağlı maraqlı, əhəmiyyətli çoxsaylı birgə layihələr reallaşdırıb. TÜRKSOY-un "Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı" layihəsi iki dəfə Azərbaycanda gerçəkləşib. 2016-cı ildə "Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı" Şəki şəhəri, ötən il isə Şuşa şəhəri olub. 2023-cü ildə, eyni zamanda TÜRKSOY Daimi Şurasında dönəm koordinatorluğunu Azərbaycan həyata keçirib.
Zöhrə FƏRƏCOVA,
"Azərbaycan"
