Milli Qəhrəman Allahverdi Bağırovun məzarı qalib Ağdamın yeni ziyarətgahlarından birinə çevrilib
... Atası Teymur Allahverdi oğlu Bağırov əslən Qubadlıdandır. Atası Allahverdi kişi 1918-ci ildə Qubadlıda erməni müsəlman davasında döyüşürmüş. Həyat yoldaşı da onunla birgə olduğundan “Allahverdini qoyub gedə bilmərəm” - deyib, Teymuru həvalə edib öz qardaşlarına...
Baba Allahverdidən nəvə Allahverdiyə...
Pirverdi dayıları beş yaşlı Teymuru və onun Sayalı adlı balaca bacısını hərəsini xurcunun bir gözünə qoyub, at belində gətirib Ağdama. Uşaqları Ağdamda qohumlara tapşırıb geri qayıdan Pirverdi kişi görüb ki, Qubadlıda uşaqların ata-anası şəhid olub. İkisini də Eyvazlı kəndində meşədə dəfn edib.
Bu, baba Allahverdi Bağırovun taleyi və sonu...
İndi söhbət açacağımız qəhrəman isə nəvə Allahverdi Bağırovdur. Düşmən hamımıza, yəni həm də bu ocağa nəsilbənəsil qənim kəsilib. 100 illərlə çəkmişik onların qovğasını və babalar yaşadığını, nəvələr də yaşayıb...
Qolunu qatlamaq mümkün olmayan oğul...
Teymur Bağırov Ağdamda böyüyüb. Ağdama onun kimi köçkün gələn Zümrüd adlı Şuşalı qızla ailə qurub. Ailəsində 10 uşaq olub, 7 qız, üç oğlan...
Əzəl çətinlikləri olsa da, sonra həyatları qaydasına düşüb. Ağdamda səkkizotaqlı böyük evləri varmış. Teymur kişi Ağdamda xeyirxahlığı ilə ad çıxarıb, yıxılanı qaldıran, əl tutan adam olub.
Allahverdi altı qızdan sonra dünyaya gələn, əzizlənən oğul idi. Atası İkinci Dünya müharibəsindən qayıdandan sonra 1946-cı il aprelin 22-də doğulub Allahverdi. Hər il onun adına qurban kəsilərmiş. Bacıları əhd etdikləri kimi, qurbanlığı qohum-qonşuya ayaqyalın paylayarmışlar. Özündən sonra daha iki qardaşı və iki bacısı olub.
Teymur kişi davadan qayıdandan sonra Ağdam kolxoz bazarında qəssab işləyirmiş. Hər il ailədə yalnız Allahverdinin ad günü qeyd olunurdu. Bacısı Almaz Bağırova danışır ki, ancaq Allahverdiyə qiymətli nə isə alınardı: “Hamımız üçün də elə idi, elə qəbul olunmuşdu. Bir dəfə Ağdamda zəlzələ oldu. Oyandım ki, anam Allahverdini çağırır ki, dur qaç çölə, zəlzələdir. Heç birimizi səsləmir. Ancaq onu xilas etməyə çalışır: “Ədə, anan ölsün, dur qaç çölə. Hər kəlməsinin başı ona “anan ölsün” idi”.
Almaz xanım deyir hamımız Allahverdini qoruyurduq. Kimsə ona bir söz deməsin, döyməsin: “Hardasa 7-8-ci siniflərdə oxuyanda Allahverdi qolunu qatlamaq mümkün olmayan bir oğul oldu, sarışın, hündür. Bir gün bacımızın “paltarbiçdisi” (Qarabağda qız toyu) idi, kimsə gəldi dedi ki, 5 nömrəli məktəbin qabağında 10-15 nəfər birdən Allahverdinin üstünə düşüb. Hamımızdan qabaq o “paltarbiçdisi” olan bacım qaçdı. Anam dizinə vurdu ki, vay, bu qız hara qaçır, biabır olduq. Getdi, gülə-gülə qayıtdı dedi ki, biri də qəddini aça bilmədi, Allahverdi cəld tərpənib təkbaşına hamısının cavabını verdi. Həyatı boyu Allahverdi bir düyməsi qırılmış, harasısa zədələnmiş gəlmədi. Sözü də böyük idi, tez-tez davaya düşürdü. Heç kim onu sındıra bilmədi”.
Yüngül atletikadan voleybola, oradan da futbola...
Allahverdinin 20 yaşı olanda anası 51 yaşında dünyasını dəyişib. Qadının tabutunu həyətin ortasında vidalaşmaq üçün qoyanda Allahverdi çöl darvazadan anasının tabutuna qədər dizin-dizin iməkləyib. Uzun müddət Allahverdini anasının məzarından ayırmaq olmurdu. Gecələr də gedib onunla “söhbətləşərmiş”...
Anadan sonra uşaqlar Almaz bacılarının ümidinə qalıb. Onlara həm ana olub, həm bacı.
Allahverdi yüngül atletika ilə məşğul idi. Sonra bir müddət voleybol oynayıb, nəhayətdə keçib futbola. Bir gün qonşu kəndin gəncləri ilə dava düşüb. Arada Allahverdi də olub. Onun zərbələrindən 10-11 nəfər xəstəxanaya düşüb. Kəndin camaatı biləndə ki, onları Allahverdi yaralayıb, şikayətlərini götürüblər geri. Deyiblər ki, biz hamımız Teymur əminin oğlu olsun deyə, onunla bərabər qurban deyən adamlarıq, indi həmin oğuldan necə şikayətçi ola bilərik. Bacısı deyir evdə çox sakit idi, mehriban, ürəyiyumşaq: “Səsi çıxmazdı, yüksəkdən danışmazdı. O qədər kövrək idi, balaca bacımızın ağlamağına dözməzdi”.
Analarından beş il sonra ataları da rəhmətə gedir. O zaman Allahverdi peşəkar idmanla məşğul olurdu. Qiyabi təhsil alırdı. Əsgərlikdən qayıdan qardaşı Eldar atasının ət dükanını işlədirdi. Allahverdi evə çörək belə almazmış, elə vərdişi olmayıb. Ancaq evlənəndən sonra qardaşı Eldar onu yavaş-yavaş evdarlığa cəlb edib, dükan-bazara getməyi, alış-verişi öyrədib.
Allahverdinin üç gün, üç gecəlik toyu
Qardaşların üçü də gec evlənib, 30 yaşları keçəndən sonra. Allahverdi gec evləndiyi üçün onlar da onun qarşısına keçməyiblər.
1981-ci il dekabrın 13-dən 16-na qədər üç gün Allahverdiyə toy çalınıb. Qonşu kənddən Validə adlı qızla evlənib. 1988-ci ildə Qarabağ müharibəsi başlayanda Allahverdi Bağırov restoran işlədirmiş.
1988-ci ilin 25 fevralında Bəxtiyarla Əlini Əsgəranda ermənilər qətlə yetirdikləri gündən Allahverdi ilə Eldar Bağırovların missiyaları dəyişir. Onların dəfnini, ailələrinə yardımın hamısını Eldar təşkil edir. Gecələr gənclər yığışıb Ağdamı mühafizə edirdilər, növbə çəkirdilər. Qonşu rayonlardan da silah-sursat yığıb gətirirdilər Allahverdinin restoranına. Eldar da ət dükanını buraxmışdı, qardaşlar bütün sakinlər kimi ancaq Ağdamın müdafiəsinin qeydinə qalırdılar.
Düşmən bunları bilib Eldarın başına pul mükafatı qoyur. Qubadlı, Laçın rayonları da silah-sursat üçün Eldara müraciət edirdilər. Şuşaya pomidor yeşiklərinin altında silah daşıtdırırmış.
İlk batalyon
1991-ci ilin 1 oktyabr ayında Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ağdamdakı hərbi hissələri Allahverdi və qardaşı Eldar Bağırovun komandirliyi altında yaradılıb. Eldar Bağırovun rəhbərlik etdiyi hərbi hissə 845 nömrəli Ağdam Ərazi Özünümüdafiə taboru idi. 760 nəfərlik olan batalyon “Vətən oğulları” adlanırdı.
Eldar Bağırov millət vəkili seçiləndən sonra Qarabağda bəzi ermənilər yaşayan kəndlərin erməni əhalisi sənəd imzaladılar ki, biz Azərbaycan vətəndaşlığını istəyirik. Sənədlər Eldar Bağırovda olub, Ayaz Mütəllimova verməli idi. Axşam parlamentdən evə qayıdanda Bakıda bacısıgilin evlərinin qarşısında Eldar Bağırovu güllələyib, üstündəki sənədi götürürlər. İndiyə qədər də qatil tapılmayıb...
Qardaşı Eldarın ölümündən sonra Allahverdi Bağırov batalyona rəhbərliyi də özü edirdi...
1992-ci ilin yanvarında Allahverdi Bağırovun komandirlik etdiyi tabor Naxçıvanik kəndində işğalçıların bütün canlı qüvvəsini və texnikasını darmadağın edir. 150 döyüşçü ilə Əsgəran qalasına qədər irəliləyib, Pircamal kəndindəki bütün yüksəklikləri tuturlar. Kətük kəndi ilə üzbəüz mövqe qurulmuşdu. Bu əməliyyatları həyata keçirib, erməni bayraqlarını Azərbaycan bayraqları ilə əvəz etmək üçün Allahverdi Bağırovun döyüşçülərinə cəmi iki saat lazım olmuşdu.
Allahverdi Bağırovun qəhrəmanlıqları saya-hesaba gəlməz. Ən böyük hərbi uğuru isə 1992-ci il 12 iyun Aranzəmin döyüşündə olur, onun dəstəsi 100 erməni əsgərini məhv edir, 10 düşməni əsir götürür. Sonradan həmin əsirləri bizim erməni əsirliyində olanlarımızla dəyişirdilər.
Xocalı deyəndə Allahverdi Bağırov ilk yada düşənlərdəndir. Çünki xocalılıların əsirlikdən xilas olunmasında, yaralıların yerləşdirilməsində, soyqırıma məruz qalanların dəfn edilməsində Allahverdi böyük əmək sərf edib. Bağırov erməni polkovnik Vitali Balasyan vasitəsilə üç gün ərzində 1003 Xocalı əsirini ermənilərin əlindən xilas edib. Həmin Vitali Allahverdi ilə birgə vaxtilə Ağdamda futbolda oynayıblar.
1992-ci il iyunun 12-də döyüş mövqeyində olduğu Naxçıvanikdən təcili Ağdama çağırılan Allahverdi Bağırovun olduğu maşın minaya düşür. Maşında olan 7 nəfərdən üçü həlak olur. Allahverdi Bağırov, sürücü, bir də Nizami adlı həkim...
Şəhid olanda Allahverdinin cəmi 46 yaşı vardı. Bir oğul, iki qız atası idi. Tez-tez övladlarını bacısı Almaza tapşırarmış, “mənə bir şey olsa, ona sığının” - deyirmiş. Oğlu Elşən də Allahverdi ilə birlikdə düşmənə qarşı döyüşürdü. Qızları isə indi Allahverdi Bağırovun davamçılarıdır - hər ikisi hərbi rütbə daşıyır.
Onun üçün qazılan məzarda Çingiz Mustafayev dəfn olunub
Allahverdi Bağırov üçün Bakıdakı Şəhidlər xiyabanında qəbir qazılır. Ailəsi onun Ağdam Şəhidlər xiyabanında qardaşı Eldar Bağırovun yanında dəfn edilməsini istəyir.
Bakıdakı Şəhidlər xiyabanında Allahverdi Bağırov üçün qazılan qəbirdə isə ondan bir neçə gün sonra həlak olan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Çingiz Mustafayev dəfn edilib.
Allahverdi Bağırova vəfatından sonra, 1993-cü ildə Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı verilib. 1998-ci ildə isə “Qızıl ulduz” medalı ilə təltif olunub.
Allahverdi Bağırov şəhid olandan bir il sonra, 1993-cü ildə Ağdam işğala məruz qalır. 27 ildən sonra isə Azərbaycan ordusu Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə Ağdamı və bütün Qarabağı işğaldan azad edir.
Mənfur düşmən o torpaqlarda daş üstə daş qoymayıb, məzarlıqları belə yerləyeksan edib. Eldar Bağırovun və yüzlərlə qəhrəman şəhidin məzarının yeri belə bilinmir. Allahverdi Bağırovun dağıdılmış məzarının yerini qızları hansısa nişanından tanıyıb müəyyən ediblər.
Azad edilən Ağdama səfər edən rəsmilər, xaricilər, jurnalistlər, ictimaiyyət nümayəndələri də əksərən yollarını bu məzara salırlar. Milli Qəhrəman Allahverdi Bağırovun məzarı artıq qalib Ağdamın yeni ziyarətgahlarından birinə çevrilib.
Bu gün onun məzarının başında Azərbaycan bayrağı dalğalanır, ruhu şaddır. Qarabağ uğrunda şəhid gedənlərin, Qarabağda ruhu didərgin düşmüş bütün rəhmətliklərin ruhu şad, məkanı Qarabağ olsun...
Ramilə QURBANLI,
“Azərbaycan”
