"C.Cabbarlı XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı
tarixində ən nadir simalardan biridir. O, öz yaradıcılıq xəzinəsinin zənginliyi
etibarilə M.F.Axundovdan və C.Məmmədquluzadə - Molla Nəsrəddindən sonra XX əsr Azərbaycan
ədəbiyyatının ən görkəmli simasıdır. C.Cabbarlı Azərbaycan klassik dramaturgiyası
və klassik şeiri zəminəsində yetişmiş, milli ədəbiyyatımızın ən gözəl ənənələrini
inkişaf etdirir. O, yeni bir dramaturgiya ədəbi məktəbini yaratmış bir şəxsiyyətdir”.
***
"Cəfər Cabbarlının adı çəkiləndə sadəcə dillər
deyil, canlı ürəklər danışır... Nə üçün? Çünki o, ürəkləri fəth edən bir sənətkardır...
O, həyat və mübarizə nəğməkarı idi. O, yalnız qəhrəmanları - öz zəhməti, işi və
hünəri ilə tarixi dəyişən, qabaqcıl və inqilabi əməllərlə yaşayıb yaradan qəhrəmanları
sevərdi, onları tərənnüm edərdi. O, özü də böyük bir qəhrəman idi”.
Səməd VURĞUN
***
"Cabbarlının dili bugünkü Azərbaycan-türk
ədəbi dilinin başlıca nümunələrindən biridir. Səhnə dilimizi Cabbarlı əbədiləşdirmiş
və azərbaycanlaşdırmışdır”.
Əli NAZİM
***
"Cəfərin əsərləri yalnız istirahət etmək,
"ruhi qida” vermək ilə kifayətlənməyərək, oxucu və tamaşaçısını öyrətmək, onu tamamilə
dəyişmək iqtidarına malik idi. Cəfərdə tarixdə az-az insana məxsus olan bir sənət
qüdrəti var idi. O, oxucusunu, tamaşaçısını yalnız bir an üçün deyil, həmişəlik
öz təsiri altına alırdı”.
Məmməd Kazım ƏLƏKBƏRLİ
***
"1905-ci ildə” Cabbarlı yaradıcılığının demək
olar ki, ən yüksək zirvəsidir. Bu əsərin yalnız Cabbarlı bədii yaradıcılığında deyil,
həm də bütün Azərbaycan ədəbiyyatında böyük məharətlə yaradılmış ən ciddi pyes olduğunu
iddia etmək mümkündür.
...Kim iddia edə bilər ki, bu vaxta qədər
bizim ədəbiyyatımızda "1905-ci ildə” dramında olduğu kimi bəzən şeir dərəcəsinə
yüksələn, tamaşaçısını sevməyə, ürəkdolusu çırpınmağa məcbur edə biləcək təzə bir
lirika var idi?”
***
"Cabbarlının yaradıcılığında bütün xalqın
həyatı öz əksini tapır. O, xalqın keçmişini, bugününü, gələcəyini, məhz dövrünün
fikir zirvəsində dayanaraq təsvir edən bir sənətkardır... Əgər Cabbarlının yaratdığı
bədii lövhələrin mənasına və mahiyyətinə daha dərindən yanaşılarsa, onun həqiqi
mənada milli bir dramaturq olduğu anlaşılır”.
Mehdi HÜSEYN
***
"30-cu illər Cabbarlı realizminin ən yüksək
kamilliyə ucaldığı dövrdür... "Sevil”in, "Almaz”ın, "Yaşar”ın səhnə uğuru qeyri-adi idi. Cabbarlı real
həyat faktına çevrilən bədii əsər yazırdı. Gerçəkliyi əks etdirən yox, dəyişən,
yenidən yaradan sənət möcüzəsi göstərirdi. Səhnədəki hadisə həyatda təkrar və təqlid
üçün modelə çevrilirdi... tamaşaçılar "Sevil”ə çadralı gəlib "Sevil”dən çadrasız
qayıtdılar. Onun mövzuları, problemləri, qəhrəmanları tək səhnədə yox, həyatda məskən
saldılar. Hətta bu qəhrəmanların adı - Sevil, Almaz, Gülüş, Gündüz, Yaşar səhnədən
keçib həyata daxil oldu”.
***
"Cəfər Cabbarlının
əsərləri o təzadlı, mürəkkəb dövrün dramatizmini, qəhrəmanlıq ruhunu, tarixi mübarizə
və quruculuq pafosunu bizə olduğu kimi, hər cür ehkamdan, təhrifdən, ədəbi xəyanətdən
və konyukturadan qoruyaraq çatdırmışdır”.
Yaşar QARAYEV
