Türkiyənin Moodist Psixiatriya və Nevrologiya Klinikasının baş həkimi, professor Kültegin Ögel ən uğurlu tibbi mübarizə metodlarından danışır
Dünyanı çənginə alan "ağ ölüm"lə mübarizə artıq əksər dövlətlərin prioritet istiqamətlərindən birinə çevrilib. Statistika da göstərir ki, ildən-ilə narkotik qurbanlarının, istəyərək və ya istəməyərək bu maddələrin aludəçisinə çevrilənlərin sayı artır. Bu baxımdan narkomaniya ilə mübarizə istiqamətində müxtəlif tədbirlər həyata keçirilir, məktəblilərə zərərləri barədə məlumatlar verilir. Demək olar ki, ictimai yerlərdə tez-tez narkotikin gətirdiyi "ağ ölüm"lə mübarizəyə dair reklamlara rast gəlirik. Təbii ki, narkomaniyaya qalib gəlməyin ən effektiv yolu ilk növbədə bu maddələri satanlar, təbliğ edənlər ilə mübarizədir. Narkotik vasitələri, psixotrop maddələri sataraq uşaqların, gənclərin həyatını məhv edənlərə, bu sahəni özünə biznes fəaliyyəti seçənlərə qarşı qanunauyğun olaraq sərt tədbirlərin görülməsi ən vacib məsələdir.
Ölkəmizdə də narkomaniya ilə mübarizə istiqamətində ciddi tədbirlər həyata keçirilir, ictimai maarifləndirmə işi aparılır. Bu baxımdan Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair 2019-2024-cü illər üçün Dövlət Proqramı" mühüm rol oynayır.
Proqramın məqsədi respublikada narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizənin gücləndirilməsi, antinarkotik təbliğat, ictimai maarifləndirmə işinin əhatəsinin genişləndirilməsi, müasir informasiya texnologiyalarının imkanlarından istifadə olunmaqla, narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinin və narkomanlığın yayılmasının maarifləndirmə yolu ilə qarşısının alınmasıdır. Eyni zamanda narkomanlığa düçar olmuş şəxslərin müalicəsi və reabilitasiyası istiqamətində müasir texnologiyaların və yeni üsulların tətbiqi, bu sahədə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, beynəlxalq əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi, beynəlxalq təcrübədən istifadə etməklə ixtisaslaşmış seminarların keçirilməsi və digər genişmiqyaslı məsələlər də dövlət proqramında yer alıb.
Narkomaniya ilə mübarizədə ən yeni, effektli müalicə üsulları
Dünyanı bürüyən bu bəla ilə mübarizədə qalib gəlmək üçün beynəlxalq əməkdaşlıq, bu istiqamətdə qazanılan təcrübəni öyrənib ən təsirli tədbirlər görmək xüsusilə vacibdir. Bəs hazırda beynəlxalq miqyasda narkomaniya ilə mübarizə tədbirləri necə aparılır? Narkotik istifadəçilərinin asılılıqdan xilas olması üçün ən effektli müalicə üsulları hansılardır? Bu suallara cavab tapmaq üçün Türkiyənin bu sahədə ən yaxşı müalicə və reabilitasiya mərkəzi sayılan Moodist Psixiatriya və Nevrologiya klinikasının baş həkimi, professor Kültegin Ögelə müraciət etdik.
O, söhbətimizdə narkomaniya ilə mübarizədə tətbiq olunan son müalicə üsullarından danışdı. Həkim qeyd etdi ki, narkotik asılılığı ilə bağlı ən effektiv üsulları preventiv və müalicə mərhələsi olaraq iki yerə ayırmaq olar. Onun sözlərinə görə, qabaqlayıcı tədbirlər zamanı narkotikdən istifadənin qarşısının alınması strategiyaları ilə yanaşı, son illər risk qrupuna daxil olan uşaq və gənclərə istiqamətlənən tədbirlər də mühüm yer tutur.
K.Ögel dedi ki, müalicə mərhələsində qısamüddətli müdaxilə mühüm rol oynayır, çünki hər kateqoriyadan olan şəxslər kompleks müdaxilənin tətbiqi ilə razılaşmır. Bu baxımdan qısamüddətli müalicə çoxları üçün uyğun hesab olunur.
Baş həkim vurğuladı ki, Türkiyədə narkotik asılılıqdan müalicə məqsədli reabilitasiya mərkəzləri yeni qurulmaqla, bu klinikalarda detoksifikasiya və ambulator monitorinq üçün ən təsirli müalicələr həyata keçirilir: "Dünyada tətbiq olunan bütün üsullardan və effektivliyi sübut edilmiş depo inyeksiya dərmanlarından istifadə olunur. Bu dərmanlar 3 ay ərzində təsirli olur. Türkiyədə bəzi mərkəzlərdə tətbiq olunan intensiv ambulator müalicə proqramlarının da sağalmada təsirli olduğu müəyyən edilib".
Narkotik istifadəçilərinə tətbiq olunan fərdi proqramlar
K.Ögel qeyd etdi ki, dərman vasitələri və psixoterapiya əsas müalicə üsullarıdır. Müalicə alan narkotik istifadəçisinin asılılıqdan xilas olması ilə bərabər, normal sosial həyata qayıtması uğurlu işin əsasıdır. Yəni belə insanların öz işlərini görməsi önəmli faktordur. Buna görə farmakoloji və psixososial müalicələrin yanaşı aparılması daha uğurlu olur. Bundan başqa, ailə üzvlərinin və ətrafındakı digər şəxslərin - dost-tanışın da müalicə prosesinə cəlb olunmasının müsbət təsirləri var.
Narkotik aludəçilərinin müalicəsi zamanı onların digər istifadəçilərlə birlikdə müalicə almasında bir problem olmadığını deyən professor bildirdi ki, hətta bəzən bu, daha məqsədəuyğun hesab olunur. İlkin mərhələdə həmin şəxslərin ətrafdakılardan izolyasiyası önəmli olsa da, müəyyən müalicə müddətindən sonra onların cəmiyyətə inteqrasiyasına nail olunmalıdır.
Psixoloji və nevroloji problemləri və iradəsi zəif olan şəxslərin narkotik vasitələrdən istifadəyə daha meyilli olması ilə bağlı mülahizələr barədə sualımızı isə K.Ögel belə cavablandırdı: "Hər kəs narkotikə meyilli ola bilər. Bu baxımdan psixoloji və ya nevroloji problemləri olanların daha çox risk faktoru olduğunu deyə bilmərik. Amma sağalma müddətində psixoloji problemlərin müalicəsi də böyük rol oynayır".
"Moodist"də narkotik istifadəçilərinin sağalması, tezliklə normal həyata qayıtması üçün fərdi proqramlar tətbiq olunur. Bu barədə məlumat verən baş həkim qeyd etdi ki, "BapiSoft" adlandırılan proqramla müraciət edən şəxslərin ilkin müayinəsi həyata keçirilir. Onların qiymətləndirilərək riskləri və ehtiyacları müəyyən edilir və buna uyğun olaraq Fərdi Bərpa Proqramı (CRP) həyata keçirilir. "Bu, fərdiləşdirilmiş proqramdır. Xəstəyə həm narkotik asılılığı haqqında psixotərbiyə verilir, həm də onu müşayiət edən psixi problemlər müalicə olunur. Qrup terapiyalarında ən yeni, geniş yayılmış metodlar tətbiq olunur və narkotik istifadəçisi gündə ən azı 2 dəfə bu terapiyaya qoşulur", - deyə həkim əlavə edib.
O, narkotik istifadəçilərinin asılılıqdan qurtulması üçün "Art terapiya"nın müalicə üsulları arasında mühüm rol oynadığını vurğuladı. Müalicə prosesində psixoloq və psixiatrlarla yanaşı, sağalmış, narkotik aludəçiliyindən xilas olmuş şəxslər də yer alır. Beləliklə, sağalma mərhələsində terapiyaya cəlb olunanlara kömək etmiş olurlar. Narkotik istifadəçisinin ailəsini də müalicə prosesinə cəlb etməklə ortaq bir yol tapılır.
Professor bildirdi ki, tibbi olaraq sürətli detoksifikasiya həyata keçirilir: "Xəstəxanadan buraxılan zaman isə təkrar narkotik istifadəsinin qarşısını alacaq dərmanlar tətbiq olunur. Bunlara depo inyeksiyaları daxildir. Klinikamızdakı müalicənin effektivliyini artıran digər məqam isə pasiyent evə buraxıldıqdan sonra tərəfimizdən intensiv ambulator müşahidənin aparılmasıdır".
Bəli, narkomaniya xəstəlikdir, bəladır. Öz iradəsi və ya istəmədən bu yolun yolçusu olanları cəmiyyətdən təcrid edərək onları daha da məhvə sürükləməkdənsə bu bataqlıqdan çıxış yollarını axtarmağa, tapmağa, onları "ağ ölüm"dən xilas etməyə çalışmalıyıq. Tibb sürətlə inkişaf edən bir sahədir. Mütləq ki, narkotik istifadəçilərinin bu zəhərdən xilas olması üçün yeni-yeni müalicə üsulları, proqramlar öyrənilir, yaradılır. Ailənin, ətrafdakı insanların təsirinin əhəmiyyətini nəzərə alaraq, həkimin də dediyi kimi, həmin şəxslərin xəstələrə dəstəyi də müalicə əsnasında vacib rol oynayır.
Bu da onu göstərir ki, bu bəlanın öhdəsindən yalnız birlikdə, cəmiyyət olaraq gəlmək mümkündür.
Əsmər QARDAŞXANOVA,
"Azərbaycan"
jpg-1692775240.jpg)
