ABŞ-da prezident seçkiləri necə keçirilir

Amerikalılar növbəti prezidenti seçmək üçün 2024-cü ilin noyabrında seçki məntəqələrinə gedəcəklər.

ABŞ-da prezident seçkisi əksər ölkələrin üstünlük verdiyi ümumi seçkilərdən fərqlidir və bir sıra mürəkkəb nüansları var. Bunu nəzərə alaraq, AZƏRTAC oxucularına Amerikadakı seçki sistemi barədə məlumat verir.

Mövzuya keçməzdən əvvəl qeyd edək ki, Birləşmiş Ştatlarda növbəti prezident seçkiləri 2024-cü il noyabrın 5-nə təyin olunub. Qalib 2025-ci ilin yanvarından başlayaraq 4 il müddətinə Ağ evə rəhbərlik edəcək.

Prezident seçkilərində hansı siyasi qüvvələr iştirak edir?

Bu gün ABŞ-ın siyasi sistemində yalnız iki partiya üstünlük təşkil edir ki, seçiləcək prezident də çox böyük ehtimalla onlardan birinin namizədi olacaq.

Demokratlar Partiyası liberal siyasi qüvvələri təmsil edir. Onların gündəliyinə əsasən vətəndaş hüquqlarına təkan vermək, geniş sosial təhlükəsizlik şəbəkəsi və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə tədbirləri daxildir. İkinci müddətə seçilmək istəyən çalışan hazırkı prezident Cozef Baydenin həmin partiyanı təmsil edir.

Respublikaçılar Partiyası isə mühafizəkar siyasi qüvvə olub GOP (Grand Old Party - Böyük Köhnə Partiya) kimi də tanınır. Respublikaçılar immiqrasiya ilə bağlı daha sərt məhdudiyyətlərin və vergilərin azaldılmasının tərəfdarlarıdır. Partiya prezidentliyə namizədini hələ rəsmən seçməyib, lakin sabiq prezident Donald Tramp namizədlik uğrunda yarışda tək qalıb.

Prezidentliyə namizədlər necə irəli sürülür?

Hazırda ABŞ-da 2024-cü il prezident seçkiləri kampaniyası davam edir. Kampaniyaya doqquz respublikaçı, dörd demokrat və iki müstəqil namizəd qatılsa da, onların böyük əksəriyyəti yarışdan çəkilib.

İki əsas partiya bəzi ştatlarda praymerizlər və toplantılar keçirib. Ən böyük partiyadaxili səsvermə isə martın 5-də 10-dan çox ştatda keçirilən “Super çərşənbə axşamı” olub.

İlin əvvəlində yenidən seçilmək niyyətini açıqlayan hazırkı Prezident Cozef Baydenin bəzi maneələrə baxmayaraq, Demokrat Partiyasından namizədliyi asanlıqla qazanacağı gözlənilir. Respublikaçılar Partiyasında isə sabiq prezident Donald Tramp sonuncu rəqibi, ABŞ-ın BMT-dəki keçmiş səfiri Nikki Heylinin geri çəkilməsindən sonra yeganə namizəd olub. Birləşmiş Ştatların sabiq prezidenti Con Kennedinin qardaşı oğlu Robert Kennedi isə prezident seçkilərində müstəqil namizəd kimi mübarizə aparacaq.

ABŞ prezidentini kimlər və necə seçir?

Hər iki namizəd seçki kollegiyasının səslərini qazanmaq üçün mübarizə aparır. Hər bir ştatda əhalinin sayına görə müəyyən miqdarda kollegiya üzvləri var. Namizədlər seçkidə qələbə qazanmaq üçün 538 kollegiya üzvünün an azı 270-nin səsini toplamalıdır.

Noyabrın 5-də prezidentdən başqa daha kimlər seçiləcək?

Bütün diqqətlər prezident seçkilərində kimin qalib gəldiyinə yönələcək, lakin seçicilər eyni zamanda Konqresin yeni üzvlərini - hökumətin qanunverici orqanını da seçəcəklər. Nümayəndələr Palatasındakı 435 yerin hamısının, Senatda isə 33 yerin sahibi noyabrın 5-də keçiriləcək seçkilərdə bəlli olacaq. Hazırda respublikaçılar Nümayəndələr Palatasına, demokratlar isə Senata nəzarət edirlər.

Seçkidə kimin qalib gəldiyi nə vaxt məlum olur?

Adətən qalib seçki gecəsi elan edilir, lakin istisna hal kimi 2020-ci ildə prezident seçkilərində bütün səslərin hesablanması bir neçə gün çəkib.

Dövlət başçısı dəyişdiyi halda, seçkidən sonrakı dövr prezident administrasiyasının yeni üzvlərinin formalaşdırıldığı və planlarının hazırlandığı “keçid dövrü” kimi tanınır.

Prezident yanvar ayında Vaşinqtondakı Kapitoli binasında keçirilən andiçmə mərasimində rəsmi olaraq səlahiyyətlərinin icrasına başlayır.