Ətraf mühit, elmi dildə desək, insanları əhatə edən, onlarla qarşılıqlı əlaqədə olan günəş şüaları, su, torpaq, hava və canlılar, antropogen maddə, əşyalar və qurğulardır. Biz özümüz də ətraf mühitin ayrılmaz və çox güclü təsirə malik olan hissəsiyik.
Alimlər ətraf mühiti təbii və süni mühit olaraq iki hissəyə ayırıblar. İnsanların həmişə asılı olduqları mühit təbiidir. Süni mühit isə cəmiyyətin inkişafı ilə əlaqədər insanların fəaliyyəti nəticəsində yaradılıb. Müasir elmin köməyi ilə yaradılmış yeni çoxsaylı bitki və heyvan növləri, süni dəryalar, göllər, qoruqlar və s. bu mühitin obyektləridir.
Təəssüf ki, keçən əsrin ortalarından ekoloji böhran özünü büruzə verməyə başlayıb. Hətta o dərəcədə ki, SOS siqnalı verilib və 1972-ci ildə BMT Baş Məclisinin İsveçin paytaxtı Stokholmda keçirilən iclasında hər il iyunun 5-nin Dünya Ətraf Mühitin Mühafizəsi Günü kimi qeyd olunması qərara alınıb.
Dünya Ətraf Mühitin Mühafizəsi Gününün hər il geniş tədbirlərlə qeyd edildiyi Azərbaycanda da ətraf mühitin mühafizəsi və ekoloji problemlərin həlli diqqət mərkəzindədir. Ölkəmizdə bütün sahələrdə olduğu kimi, ətraf mühitin mühafizəsi, ekoloji tarazlığın bərpa edilməsi istiqamətində də mühüm işlər görülür. Ekoloji cəhətdən dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişafa, meşələrin bərpa edilməsi və artırılmasına dair milli proqramlar, həmçinin Azərbaycanda hidrometeorologiyanın inkişafına dair dövlət proqramı qəbul edilərək icra olunur. Beynəlxalq ekoloji proqramların həyata keçirilməsi, təbii sərvətlərin bərpasının təmin edilməsi və mühafizəsi, milli parkların və ekoloji şəbəkənin yaradılması istiqamətində görülən işlər də ətraf mühitin qorunmasında üstün çəkiyə malikdir.
Təsadüfi deyil ki, 2010-cu il Azərbaycanda "Ekologiya ili" elan olunmuşdu. "Ekologiya ili" çərçivəsində ölkəmizdə milyonlarla ağac əkildi, yeni yaşıl zolaqlar salındı, meşələrin qırılmasına qarşı mübarizə gücləndirildi və digər ekoloji tədbirlər reallaşdırıldı. Təbii ki, bütün bunlar nəticəsiz qalmadı. Ümumiyyətlə, son illər Azərbaycanda həyata keçirilən ekoloji tədbirlər sosial-iqtisadi islahatların tərkib hissəsi kimi qəbul olunur.
Ekoloji tarazlığın mühafizəsində qarşıda duran vəzifələrdən biri də gələcək illərdə iqtisadi və demoqrafik artımdan ətraf mühitə gələ bilən risklərin azaldılmasıdır. Mütəxəssislərin fikri belədir ki, bu məqsədlə ölkədə yaşıllıqların payı artırılmalı, iqtisadi artımla ekoloji mühit arasındakı tarazlıq qorunmalı, yararsız torpaq sahələri dövriyyəyə cəlb edilməklə mövcud resurslarımız bərpa edilməlidir. Eləcə də ölkənin keyfiyyətli suya tələbatı su resurslarından səmərəli istifadə etməklə ödənilməlidir. Söz düşmüşkən xatırladaq ki, 2022-ci ildə suyun təbii resurs olmasını insanlara çatdırmaq üçün Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, "Azərsu" ASC, Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Nazirliyi, IDEA İctimai Birliyinin birgə təşkilatçılığı ilə "Bir damcı" adlanan layihə hazırlanmışdır. Layihənin "Bir damcı öyrənək" və "Bir damcı dəyər verək" adlanan mərhələlərinin əsas məqsədi su mənbələrinin dəyərinin bilinməsi, sudan istifadə ilə bağlı vərdişlərin aşılanması və bunların sayəsində vətəndaşlara davamlı olaraq su ilə təminatda fayda verməyin vacibliyini vurğulamaqdır.
Yaşadıgımız dünya, bizi əhatə edən aləm son dərəcə gözəl, zəngin və rəngarəngdir. Bu dünya, bu mühit, bu aləm təbiət adlanır. Əslində, biz özümüz də təbiətin bir zərrəsi, onun tərkib hissəsiyik. Təbiət hamımızın anasıdır. Təəssüf ki, meşələrin qırılması və ətraf mühitin çirklənməsi bitki aləminə zərbələr vurur, nəticə etibarilə insanların saglamlığına təhlükə yaradır. Bu səbəblərə görə təbiətin qorunması bizim planetin ən vacib məsələlərindən biridir. Təbiət bizi yedizdirir, içizdirir, geyindirir və müalicə edir. Təbiəti sevmək, qorumaq hər bir vətəndaşın borcudur. Bu baxımdan ətraf mühitin mühafizəsində meşələrin qorunması və bərpası əsas vəzifədir. Müasir dövrümüzdə innovasiyalar insan həyatında nə qədər müsbət rol oynasa da, bir o qədər də təbii resurslara əks təsir edir. Müharibələrdə istifadə olunan müasir silahların öldürücü fəsadları insanlardan sonra meşələrdə özünü göstərir, əks olunur. Ona görə də meşə örtüyünü qorumaq, meşə sahələrinin azalmasının qarşısının alınması mütləqdir.
Azərbaycanda bu sahədə də görülən işlər təqdirəlayiqdir. 20 il öncə ölkənin meşə ehtiyatları, adambaşına düşən meşə sahəsi və oduncağın həcminə görə göstəriciləri aşağı səviyyədə idi. Meşələrin təbii və süni bərpası da qənaətbəxş deyildi. Amma təxirəsalınmaz tədbirlər nəticəsində ötən iki onillikdə 204 min 692,5 hektar ərazidə ümumi meşə bərpa tədbirləri aparıldı, 103 milyondan çox ağac əkildi.
Təbii meşələrdən başqa, milli parklar və qoruqlar da əvəzsiz sərvətimizdir. Milli parklarımız bənzərsiz təbii mənzərəsi, fərqli iqlimi, təmiz havası və suyu ilə seçilir. Bu gün Azərbaycanda ümumi sahəsi 892 min 855,6 hektar olan xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri var. Ümumiyyətlə, hazırda ölkəmizdə 10 milli park, 10 dövlət təbiət qoruğu və 24 dövlət təbiət yasaqlığı fəaliyyət göstərir. Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri ölkə ərazisinin 10,31 faizini təşkil edir.
Gəlin təbiətimizi, o cümlədən yaşıllığı qoruyaq. Həm də təkcə qorumayaq, ərazisini genişləndirməkdə dövlətə kömək edək, arxa olaq, əlindən tutaq və unutmayaq ki, vətənin hər qarış torpağını yaşıllaşdırmaq müqəddəs borcumuzdur.
Züleyxa ƏLİYEVA,
"Azərbaycan"
jpeg_1766151155.jpeg)
