Elmin, mühəndisliyin
və riyaziyyatın əsasında "heç nə” dayanır. Burada "heç nə”, şəksiz ki, sıfırdır.
Sıfır bir anlayış kimi qədimlərdən bəlli olub. Onu Babil və Mayya yazılarında görmək
mümkün idi.
Onunla fəsillərin
keçidini göstərirdilər. Qədim alimlər sıfırla hər hansı bir rəqəmin "yoxluğunu”
bildirirdilər. Babilistanlılara gəlincə, onlar bu rəqəmi mövcud olmayan rəqəmin
iki yanında kiçik ox işarələri ilə göstərirdilər.
Bütün başqa rəqəmlərin qrafikası, yəni görkəmi
tarix boyunca dəyişsə də, sıfırın işarəsi dəyişməz qalıb. Sıfır həmişə dairə şəklindədir.
Lakin bütün
riyazi kamilliyinə baxmayaraq, sıfırın normal rəqəm kimi qəbul olunmasına 2 min
il lazım gəlib. Bu isə Hindistanda baş verib. Sıfırın yeddinci əsrdən başlanan yüksəlişinin
arxasında hind astronomu Braqmaqupta dayanır. O vaxt ryaziyyatda şunya - sıfır təkcə
yoxluğu göstərmək üçün deyildi, o, başqa rəqəmlərlə birlikdə hesablamalarda iştirak
edirdi. Onu toplamaq, çıxmaq, vurmaq olurdu. Bunların arasında ən müəmmalısı bölmədir.
Məhz bu, riyaziyyatın yeni bir sahəsinin qol-qanad açmasına imkan verib. Sıfır sonradan
Cənubi Asiyadan Yaxın Şərqə doğru yeridi. Burada isə islam alimləri bugünədək istifadə
etdiyimiz rəqəmlər sistemini yaratdılar.
Lakin özünün
belə ruhani və intellektual başlanğıcına baxmayaraq, sıfır real mübarizələrlə üzləşdi.
Bu rəqəm Avropaya səlibçilərin İslam dünyasına yürüşü zamanı daxil olmuşdu. 1299-cu ildə Florensiyada sıfır
da, bütün başqa ərəb rəqəmləri kimi, qadağan edilmişdi. Belə bir fikir yayılmışdı
ki, guya bu rəqəmlər fırıldaqçılığa yol açır. Onların sözünə görə, sıfırdan asanlıqla
9 düzəltmək, qiymətləri saxtalaşdırmaq olar. Bundan başqa, sıfır çox qorxulu presedent
yaradırdı, çünki mənfi rəqəmlərin gəlişinə qapı açırdı.
Lakin maraqlıdır
ki, sıfır yalnız 15-ci əsrdə bütün ərəb rəqəmlərinin arasında qəbul edilib. Təsəvvür
edin, bu vaxt artıq Oxford Universiteti, çap mətbuatı bir əsr idi ki, mövcud idi.
Lakin sıfırın əsl əhəmiyyətinin riyaziyyatda qəbul edilməsi indiyədək istifadə etdiyimiz
əksər elmi və texnoloji metodların əsasını qoyub. Nəhayət, XVII əsrdə sıfır fransız
filosofu Deskartesin kəşf etdiyi karteziyan koordinat sisteminin (məktəbdə gördüyünüz
x və y qrafikləri) əsası oldu. Bu sistemdən mühəndislikdən tutmuş kompüter qrafikasınadək
hər yerdə bu gün də istifadə olunur. Bellos bunu ecazkar şəkildə belə ifadə edib:
"İntibah, aralarında sıfırın da olduğu ərəb rəqəmlərinin gəlişi ilə həqiqətən də
işıq saçdı. Bu, baş verəndə ağ və qara hesab dünyası bir anın içində şərəfləndi
və rənglərə büründü”. İntibah dövründə isə sıfır daha da qüdrətləndi.
