Qısa zamanda yüksək qazanc

Azərbaycanda ipəkçiliyin tarixi qədim olsa da, əsaslı dönüş keçən əsrin 70-ci illərindən başlamışdır.

Həmin dövrdə respublikaya rəhbərlik edən Ulu Öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə qəbul edilmiş "Azərbaycanda ipəkçiliyin gələcək inkişafına dair tədbirlər" haqqında 17 mart 1971-ci il tarixli qərar bu sahənin inkişafına böyük təkan verməklə maddi-texniki bazasını, sənaye potensialını genişləndirmiş və nəticədə az sonra barama tədarükü 36,1 faiz artmışdır.

O illər kolxoz və sovxozlara məxsus istifadəyə yararsız torpaq sahələrində, yol kənarlarında, şəhər və qəsəbələrdə çoxlu sayda tut tingləri əkilib becərilməklə baramaçılığın yem bazası möhkəmləndirilmiş və bu sahədə elmi-tədqiqat işlərinə diqqət artırılmışdır. Nəticədə respublika üzrə ildə 5-6 min ton yaş barama və ondan 350-400 ton xam ipək istehsal olunaraq 10 milyonlarla kvadratmetr müxtəlif çeşidli ipək parça toxunmuşdur. İpəkqurdunun bəslənməsi və barama istehsalında isə 150 mindən artıq kəndli ailəsi məşğul olmuşdur.

Təkcə respublikanın ipək sənayesində 14 min nəfərdən çox, o cümlədən "Şəki-İpək" kombinatında 7 min nəfərə yaxın daimi işçi var idi. Azərbaycan barama istehsalına görə keçmiş sovetlər birliyində Özbəkistandan sonra ikinci, istehsal olunan ipəyin keyfiyyətinə görə birinci yeri tuturdu. "Şəki-İpək" kombinatı SSRİ-nin 75 müəssisəsinə ipək parça, 84 müəssisəsinə ipək sap göndərirdi. Şəki ipəyindən hazırlanan parçalar Yaponiya, İsveçrə, İtaliya və digər xarici ölkələrə ixrac olunurdu.

Bütün bunlar tarixdir. Bəs bu gün sahədə vəziyyət necədir?

İpəkçiliyin inkişafına dövlət dəstəyinin gücləndirilməsi, barama istehsalı ilə bağlı əhalinin məşğulluğunun artırılması və sosial rifahının daha da yaxşılaşdırılması məqsədilə "Azərbaycan Respublikasında ipəkçiliyin inkişafına dövlət dəstəyi haqqında" Prezidentin 15 sentyabr 2016-cı il tarixli sərəncamı baramaçılığın və ipəkçiliyin dirçəldilməsinə stimul vermişdir. Cari ildən isə yaş barama tədarükünə görə dövlət tərəfindən verilən subsidiyanın məbləği və məhsulun alış qiyməti artırılıb. Kümçülər yaş baramanı kiloqramı 5 manatdan "Azəripək" MMC-yə təhvil verirlər. Dövlət əlavə olaraq hər kiloqram yaş barama istehsalına görə fermerlərə 6 manat subsidiya ödəyir. Ümumilikdə kümçü təhvil verdiyi hər kiloqram yaş baramanın əvəzində 11 manat alır.

Məlumdur ki, barama istehsalında yem bazası tut yarpağıdır. O da bəllidir ki, köhnə bağların çox hissəsi məlum səbəbdən məhv edilmişdi. Bunun üçün də yeni tut bağlarının salınması vacib idi. Odur ki, hazırda ölkə ərazisində kütləvi şəkildə yeni tut bağları salınır.  Bu, 2025-ci ildə hədəf kimi götürülən 6 min ton barama istehsalına imkan verməsinə hesablanıb.

2020-ci ildə ilk dəfə Qax Damazlıq İpəkçilik Stansiyasında 5 min qutu ipəkqurdu toxumu (146 kq) istehsal olunub. Ötən il isə ipəkqurdu toxumunun inkubasiya prosesi Qax Damazlıq İpəkçilik Stansiyası ilə yanaşı, ilk dəfə olaraq Bərdə, Ağsu, Füzuli və Zaqatala rayonlarında inşa edilmiş yeni baramaqurutma müəssisələrində də həyata keçirilib.

Ölkədə baramaçılığı inkişaf etdirməkdə əsas məqsəd Azərbaycan ipəyini dünya bazarına çıxarmaqdır. Dünya bazarında isə bu sahədə ciddi rəqabət var. Ona görə də biz yeni bazarlara yüksək keyfiyyət və sərfəli qiymətlə çıxmalıyıq. "Azəripək" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətindən verilən məlumata görə, dünya bazarında Azərbaycan ipəyinə tələbat var. O da bildirilir ki, hazırda Azərbaycanda istehsal olunan xam ipəyin maya dəyəri dünya bazarındakı qiymətə uyğundur.

"Azəripək" MM-nin ötən il ən çox istehsal etdiyi məhsul xam ipək olub. Keçən il müəssisə 1 milyon 748 540 manat dəyərində 24,8 ton xam ipək istehsal edib: "Xam ipəyin istehsalının artırılması üçün müəssisədə baramadan xam ipək açan istehsal avadanlıqları quraşdırılmalıdır. Hazırda istehsal olunan malların tam hazır məhsula qədər işlənməsi üçün yeni avadanlıqların alınaraq quraşdırılması istiqamətində işlərin görülməsi nəzərdə tutulur". Bu barədə məlumat verən MMC-dən onu da açıqlayıblar ki, ilin yanvar-mart ayları ərzində "Azəripək" dəyəri 493 211 manat olan 7,3 ton xam ipək istehsal edib. Bu dövr eyni zamanda dəyəri 208 293 manat olan 4,4 ton vata, dəyəri 15 480 manat olan 701 güllü kələğayı, 8341 manatlıq 582 güllü çitmə, 8948 manatlıq 566 güllü şərf, 1493 manatlıq 0,72 kvadratmetr xalça, 37654 manatlıq 612 kq əriş sapı, dəyəri 9 119 manat olan 114 kq utok istehsal olunub.

Son dövrlər ölkədə baramaçılığa maraq xeyli artıb. Səbəb bu sahənin qısa zamanda az zəhmətlə yaxşı gəlir gətirməsidir. Əvvəllər barama istehsalı ilə məşğul olmayan rayonlardakı fermerlər də bu məhsulun istehsalına maraq göstərirlər. Prezident İlham Əliyev bu barədə demişdir: "Barama istehsalı indi ölkəmizin bütün bölgələrində geniş vüsət alıb. ...Lənkəranda tut tingləri sahəsinə də baxış keçirdim. Görürəm ki, Lənkəranda da bu sahəyə böyük maraq var. Baxmayaraq ki, sovet vaxtında baramaçılıq Lənkəranda və bu zonada inkişaf etdirilmirdi. Bu sahələrin inkişafı məşğulluğu artırır, idxaldan asılılığı azaldır, ixrac potensialımızı gücləndirir. Bizim məqsədimiz bundan ibarətdir".

Sonda onu da bildirək ki, Dövlət Statistika Komitəsindən verilən məlumata görə, cari ilin 5 ayı üzrə ölkədə barama istehsalı ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 2,9 dəfə artaraq 32,7 tona çatıb.

Rüstəm KAMAL,

"Azərbaycan"