Qara rəngi
və səsi ilə bəzi ölkələrdə uğursuz hesab edilən qarğalar sərçəkimilər fəsiləsindən
və Corvus cinsindəndir. Bədəninin uzunluğu 22-23 sm, kütləsi 150-200 qramdır. Tükü
yumşaqdır. Rəngi metal parıltılı qara, döşü bozumtul-qara, ağ və ya qara olur. Boynunda
yarımhəlqəvi ağ zolaq var.
Qarğaların
bir-birinə yaxın iki növü var: adi dolaşa və dauriya dolaşası. Adi dolaşa Avropa,
Asiya və Şimal-Qərbi Afrikada yaşayır. Azərbaycanda dolaşalar düzənliklərdə yayılmışdır.
Köçəri quşlardır.
Koğuşlarda, evlərin damında koloniyalarla yaşayırlar. İldə 1 dəfə - aprel-may aylarında
3-6 yumurta qoyurlar. 16 gün kürt yatırlar. Bitki və cücülərlə qidalanırlar.
Qarğaların
150-300 il yaşadıqları deyilsə də, əslində, bu, doğru deyil. Bir neçə yüz il yaşaya
bilən tək bir qarğa növü belə yoxdur. Qarğaların çoxu insan ömrünün yarısı qədər
də yaşamır. Təbiətdə qarğaların ömrü 15-20 il arasıdır. Bəzilərində isə daha az,
4-8 ildir. Ancaq çox xüsusi baxım altında 30 ilə qədər yaşayanlar var. Qeydə alınan
və bilinən ən uzun qarğa ömrü isə 40 ildir.
Bir neçə il
öncə dünyanın məşhur elmi-kütləvi nəşrlərindən olan "Popular Science”da qarğalar
haqqında yazılan faktlar isə çoxlarını heyrətləndirib. Orada qeyd olunan maraqlı
faktlardan biri bir qarğa öldükdən sonra digərlərinin verdiyi reaksiyadır. Belə
ki, "ala qarğa” adlı qarğa öz növündən olan
başqa quşun ölüsünü gördükdə yemək axtarmağı dayandırır və həyəcan siqnalları verərək
digərlərini səsləyir. Beləliklə, başqa qarğalar
ölü qarğanın ətrafında toplaşırlar. Araşdırmada qarğaların bəzən ölmüş həmcinslərinin cəsədinin üstünü budaqlayıb, yarpaqlarla örtməyə
çalışdıqları da göstərilir. Qarğalar bundan
sonra susub, səssizcə ölü quşa yas
tuturmuş kimi tamaşa edirlər.
Qarğalar,
həmçinin ən böyük düşmənini, bayquşları görəndə digərlərini xəbərdar edirlər. Çağırışı
eşidən digər qarğalar toplanıb düşmən üzərinə birgə yürüş edirlər.
O da qeyd
olunur ki, qarğalar olduqca ağıllı heyvanlardır. Belə ki, 40-dan çox növü olan qarğaların
beyni digər quşların beynindən fərqlənir. Qarğa beyni insan beyninə bənzədiyi üçün
ağıllı hərəkətlər edir.
Oksford Universitetinin
apardığı araşdırmalarda qarğaların ağıllı heyvan olduğu sübut edilib. Nazik, uzun
bir borunun içinə qida, borunun yanına da uzun tel qoyulub. Qarğa teli alıb, ucunu
çəngəl şəklinə gətirib, daha sonra onu borunun içinə daxil edərək qidanı asan şəkildə
oradan çıxarıb. Daha öncə başqa heyvanlar üzərində tədbiq edilən bu təcrübə yalnız
qarğalar üzərində uğurlu alınıb.
