Mağazalarda polietilen torbalar artıq ödənişlə veriləcək

Ölkəmizdə ekologiyanın qorunması əsas prioritetlərdən biridir. Bir çox amillər ətraf mühitin çirklənməsinə səbəb olur ki, bunlardan biri  də polietilen torbalardır. Təbiətdə yüz illər ərzində parçalanmayan sellofanlardan istifadə isə ilbəil artır.
Elmi araşdırmalar  göstərir ki, plastik  tullantılar düzgün idarə olunmadığından ətraf mühiti çirkləndirir, dəniz və okeanlarda iri plastik tullantısı adaları yaradır ki, bu da dəniz canlılarının, o cümlədən balıq populyasiyalarının zəhərlənməsinə və tələfinə səbəb olur. Digər tərəfdən, torpağın dərin qatlarına keçərək bitkilərin normal inkişafını ləngidir və məhsuldarlığın aşağı düşməsinə səbəb olur. Yandırıldığı halda isə atmosferə yayılan zəhərli qaz tullantılarının həcmini artıraraq təbiətdə bərpası mümkün olmayan fəsadlar yaradır.
Statistikaya əsasən, dünyada hər il təxminən 4 trilyon polietilen torba istifadə olunur, hər bir dəqiqədə 1 milyon sellofan tullantı qutusuna atılır. Marketlərin böyüklüyündən asılı olaraq gün ərzində 15-40 kq plastik torba alıcılar tərəfindən istehlak edilir.
Ekoloji problemlərin həllinə yönəldilmiş tədbirlərin səmərəliliyini artırmaq məqsədilə  Azərbaycanda bu il fevralın 15-dən etibarən, qalınlığı 15-20 mikron olan yüngülçəkili polietilen torbalar müştərilərə ödənişli qaydada və nəzarət-kassa aparatlarında ayrıca məhsul növü kimi təqdim edilir.

Qiymət bazar prinsipləri əsasında formalaşacaq

Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətindən qəzetimizə verilən məlumata görə, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2021-ci il 2 fevral tarixli 28 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş  "Azərbaycan Respublikasında ticarət, ictimai iaşə, məişət və digər növ xidmət Qaydaları"na əsasən, ticarət, ictimai iaşə, məişət və digər növ xidmətlərin göstərilməsi (işlərin görülməsi) zamanı istehlakçılar (alıcılar) tərəfindən malların və məhsulların daşınması üçün nəzərdə tutulan qalınlığı 15-50 mikron olan, qulplu və qulpsuz, yüngülçəkili polietilen torbalar istehlakçılara (alıcılara) ayrıca məhsul növü kimi təqdim edilməlidir. Bu növ məhsulların ayrıca təqdim edildiyi və satış qiyməti barədə istehlakçıya (alıcıya) əvvəlcədən məlumat verilməlidir.
 "Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında" qanunun 6-cı maddəsinə əsasən, sahibkarlar Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə əməl etməklə öz malları (məhsulları, işləri, xidmətləri) üçün qiymətləri (tarifləri) sərbəst müəyyənləşdirmək hüququna malikdirlər.
Nazirlər Kabinetinin 28.09.2005-ci il tarixli 178 saylı qərarı ilə "Qiymətləri (tarifləri) dövlət tərəfindən tənzimlənən malların (işlərin, xidmətlərin) Siyahısı" təsdiq edilib. Polietilen torbaların qiymətləri həmin siyahıya daxil edilmədiyi üçün onun qiyməti bazar prinsiplərinə uyğun olaraq tələb və təklif əsasında formalaşır.
İstehlak bazarında sahibkarlar tərəfindən istehlakçılara müxtəlif qiymət və şərtlərlə mal və xidmətlər təklif olunur. Mövcud qanunvericiliyə əsasən, istehlakçı onların arasından qiyməti və istehlak xassələri daha uyğun olan malı və ya xidməti öz ehtiyacına və zövqünə görə sərbəst seçərək ala bilər.

Plastik vasitələrin dövriyyəsini azaltmaq üçün uğurlu addım

Ekologiya və təbii sərvətlər nazirinin müşaviri Rasim Səttarzadə deyir ki, bu tədbirlərin görülməsi polietilen torbalardan istifadəni azaldacaq: "Digər ölkələrin, habelə qardaş Türkiyənin təcrübələrindən bunu aydın görə bilərik. Bu ölkələrdə polietilen torbalardan istifadə ilk yarımildə 40-70 faiz azalmışdır".
R.Səttarzadə bildirir ki, Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı ilə 15-50 mikron qalınlığında yüngülçəkili polietilən torbaların istehlakçılara ayrıca məhsul kimi ödənişli təqdim edilməsi plastik tullantıların ətraf mühitə mənfi təsirini azaltmaq məqsədi daşıyır: "Eyni zamanda alternativ məhsullardan istifadəyə də təşviq edir. Bu, plastik vasitələrin dövriyyəsini mərhələlərlə azaltmaq üçün uğurlu addımdır".
"Bu sahədə müsbət təcrübələrimiz var. Bir neçə il öncə qalınlığı 15 mikrona qədər olan polietilen torbaların istifadəsi ilə bağlı mahdudlaşdırma mərhələlərlə həyata keçirildi. Artıq biz deyə bilərik ki, bu ən yüngül və təkrar emala yararsız olan sellofanlardan istifadə təxminən sıfra enib. Bu da ətraf mühitə müsbət təsir ilə nəticələnib. İndi də əsas məqsəd ətraf mühitə mənfi təsirin azaldılmasıdır. Həm də bu layihə alış-veriş mədəniyyətini formalaşdıracaq, biznes qurumlarının da məsuliyyətini artıracaq. Birgə səylərlə ətraf mühitə mənfi təsirlər azalacaq", - deyə müşavir bildirib.

Yeni qayda qalınlığından asılı olmayaraq bütün torbalara şamil olunmalıdır

Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov deyir ki, polietilen torbaların ödənişli olması birliyin hələ 10 il öncə qaldırdığı məsələdir: "Bu, dünya təcrübəsidir. Onlardan istifadəni azaltmağa təşviqetmə yollarından biridir. Ekologiyaya ziyan vuran polietilen torbalarla hər hansı formada mübarizə aparmaq lazımdır".
Bu addımın yalnız qalınlığı 15-50 mikron olan torbalara şamil edilməsini düzgün hesab etməyən E.Hüseynov vurğulayıb ki, əslində, bu, ölçüsündən və qalınlığından asılı olmadan bütün torbaları əhatə etməlidir: "Belə ki, qalın və üstüyazılı polietilen torbalar ekologiya üçün daha təhlükəlidir. Onların yazılarında belə ağır metallardan, rənglərdən istifadə olunur ki, bu da xüsusilə uşaqların tədricən zəhərlənməsinə səbəb olur".
Polietilən torbaların ödənişli olmasının müsbət hal olduğunu vurğulayan ekspert deyir ki, AİB alternativ variantlar təklif edir: "Biz layihəyə dəstək olaraq 500 ekoçanta hazırlayaraq vətəndaşlara ödənişsiz payladıq. İnsanlar bunu məmnuniyyətlə qarşıladılar. Çantalara alternativ olaraq ekoloji təmiz həsir zənbillərdən də istifadə etmək olar. Əhalinin çoxistifadəli torbalara keçməsi vacibdir".
"Dövlətimiz tərəfindən vətəndaşlar üçün bir sıra faydalı layihə həyata keçirilir. Lakin bir çox hallarda insanlar buna laqeyd yanaşır, dəstəklənmir", - deyə o bildirib.

Alıcıların fikirləri fərqlidir

Məsələ ilə bağlı alıcıların fikirlərini öyrənmək üçün bir neçə mağazaya üz tutduq. Paytaxt sakini Nərgiz Soltanova deyir ki, marketlərdə sellofan torbaların pullu olması ekoloji baxımdan vacibdir: "Ekologiyanın qayğısına qalmaq hər birimizin borcudur. Hamımız bu planetdə yaşayırıq. Ödənişli olmağının müsbət tərəfi odur ki, dəfələrlə ekoçantalardan istifadə etmək istəsəm də, hər dəfə ya unutmuşam, ya da təxirə salmışam. Bu qərar isə bizi buna bir növ məcbur edir. İlk baxışdan polietilen çantaların qiyməti çox münasib görünsə də, gündə bir neçə dəfə ödəniş etsək, ay ərzində xeyli vəsait xərclədiyimizi görəcəyik".
Bu layihənin tətbiqi ilə razılaşmayanlar da az deyil. Esmira Məmmədova deyir ki, qayda əksər insanlar üçün əlverişli deyil: "Kimyəvi məhsullarla qida məhsullarını, yaxud ət məhsulları ilə un məmulatlarını eyni ekoçantaya qoymaq alınmayacaq. O zaman belə çıxır ki, biz yanımızda bir neçə kağız, parça torba gəzdirməliyik. Həftəlik, aylıq bazarlıq zamanı isə tamamilə əlverişsizdir".
Mağazada alış-veriş edən Kəmalə Əhmədova deyir ki, yeni qaydanın tətbiqindən sevinsə də, bu onun həyatında heç bir dəyişiklik etməyəcək, çünki o, həmişə həsir zənbildən istifadə edib: "Əvvəllər ya kağız torbalardan, ya da zənbillərdən istifadə edirdik. Mən də elə o vaxtdan bazarlığa zənbillə gedirəm. Amma qəribə odur ki, sellofanlara stabil qiymət qoyulmayıb. Eyni sellofan hər marketdə bir qiymətədir. Hətta bəzi marketlər onları bir neçə günlük endirimlə 1 qəpiyə satır".
Gənclərin də bu layihəyə fikri müsbətdir. Həmsöhbət olduğumuz İlahə İsmayılova deyir ki, ekologiyanın qorunması üçün xüsusən Avropa ölkələrində atılan addımlara həmişə qibtə ilə baxıb: "Uzun zamandır istəyirdim ki, ölkəmizdə də bu qayda tətbiq edilsin. Müasir, estetik ekoçantalardan istifadə edərək həm planetimizi qoruyaq, həm də dəbli görünək. Ümid edirəm ki, dizaynerlər hər yaşa və zövqə uyğun çantalar hazırlayacaqlar".

Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"