Azərbaycan Prezidentinin sərəncamı ilə 100 illik yubileyi respublikamızın elm və təhsil ocaqlarında böyük təntənə ilə qeyd edilən Kamal Talıbzadə 1923-cü il avqust ayının 14-də Bakıda, XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Abdulla Şaiqin ailəsində dünyaya göz açıb.
Kamal Talıbzadənin həyat və yaradıcılıq yolunun cığırı məhz atasının bədii və nəzəri-tənqidi irsindən başlayır və onun ədəbi-tənqidi görüşləri Abdulla Şaiqin nəzəri irsinin təsiri ilə formalaşıb.
O, 1940-cı ildə orta məktəbi əla qiymətlərlə başa vurub. Onun ilk müəllimi, həmişə adını hörmət və minnətdarlıq hissi ilə andığı məşhur qəzəl şairi Məşədi Azər Buzovnalı, bütün şagirdləri kimi, balaca Kamala da hələ ibtidai sinifdə oxuduğu vaxtdan ədəbiyyata vurğunluq hissini aşılamışdı. O, orta məktəbi bitirdiyi il Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakultəsinə daxil olub.
Universitetdə təhsilini uğurla başa çatdıran Kamal Talıbzadə 1945-ci ildə “XX əsr Azərbaycan romantizmi və M.Hadi” mövzusunda diplom işini hazırlayıb və müvəffəqiyyətlə müdafiə edib.
Kamal Talıbzadə Universiteti bitirdikdən sonra sənədlərini aspiranturaya verir və qəbul edilir. Elə o vaxtdan elmi fəaliyyətini Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu ilə bağlayır. Aspiranturada təhsil aldığı illərdə professor Mir Cəlalın elmi rəhbərliyi altında “A.Səhhətin həyatı və yaradıcılığı” mövzusunda namizədlik dissertasiyası üzərində işləyir, 1949-cu ildə isə onu müvəffəqiyyətlə müdafiə edir. Kamal Talıbzadənin bu ilk fundamental tədqiqat əsərini görkəmli sənət və elm xadimləri - S.Vurğun, M.Hüseyn, Mir Cəlal, C.Xəndan, Ə.Sultani və başqaları elmdə əhəmiyyətli yenilik kimi dəyərləndiriblər.
Çalışdığı kollektivin yüksək rəğbətini qazanan alim 1952-ci ildən Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun XIX – XX əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin müdiri vəzifəsinə layiq görülür. Bu şöbəyə rəhbərlik etdiyi illər ərzində Kamal Talıbzadə yeni bir elmi istiqamətdə, ədəbi əlaqələr yönümündə “Qorki və Azərbaycan” mövzusunda monoqrafiya üzərində işləyir. 1959-cu ildə tamamlanıb nəşr olunan bu monoqrafiya elmi ictimaiyyətin böyük marağına səbəb olur.
1960-cı ildə Kamal Talıbzadəyə etimad göstərib, onu Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsinə irəli çəkirlər. Bu vəzifədə işlədiyi iyirmi ildən artıq müddət ərzində o, institutun elmi işləri, elmi tədqiqat planlarının müəyyənləşdirilməsi və icrası kimi mürəkkəb bir prosesə böyük məharətlə rəhbərlik edir.
Ötən əsrin 60-cı illərdə Kamal Talıbzadənin çoxsahəli elmi yaradıcılığı həm də ədəbiyyatşünaslığın daha bir vacib sahəsinin tədqiqi ilə zənginləşib. Ədəbi-elmi ixtiraların on ilini klassik ədəbi-estetik fikrin tarixi haqqında monumental tədqiqata həsr edən Kamal Talıbzadə 1965-ci ildə “XX əsr Azərbaycan ədəbi tənqidi” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib.
Kamal Talıbzadənin Azərbaycan ədəbiyyatının aktual problemlərindən bəhs edən 400-dən artıq məqaləsi “Ədəbi irs və varislər” (1974), “Sənətkarın şəxsiyyəti” (1978), “Tənqid və tənqidçilər” (1989), “Seçilmiş əsərlər” (iki cilddə: 1991, 1994) kitablarında toplanıb. “Ədəbi irs və varislər”, “Sənətkarın şəxsiyyəti” kitabları alimin 70-ci illərdəki ədəbi tənqidi görüşlərini özündə əks etdirir.
Görkəmli tənqidçinin elmi yaradıcılığında ötən əsrin 80-ci illəri əhəmiyyətli bir mərhələ kimi diqqəti cəlb edir. “Abbas Səhhət”, “XX əsr Azərbaycan ədəbi tənqidi (1905-1917-ci illər)” monoqrafiyalarının təkmilləşdirilmiş yeni nüsxələri məhz bu illərdə işıq üzü görüb. Kamal Talıbzadənin milli ədəbi-estetik fikrin tarixinə dair tədqiqatının əsaslı şəkildə işlənib təkmilləşdirilən yeni nüsxəsinin – “Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi” monoqrafiyasının nəşri (1984) ədəbi ictimaiyyətdə böyük maraq doğurub. Əsər nəinki Azərbaycan, SSRİ xalqları, eləcə də xarici ölkələrin ədəbiyyatşünasları tərəfindən yüksək qiymətləndirilib, 1986-cı ildə daha böyük diqqətə - Respublika Dövlət mükafatına layiq görülüb.
1980-ci ildə tədqiqatçı Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 1989-cu ildə isə Akademiyanın həqiqi üzvü seçilib. Alim 1986-cı ildə Dövlət mükafatına layq görülüb. Bu ali məqamlara qədər də Kamal Talıbzadənin yaradıcılığı, elmi təşkilatçılığı layiqincə dəyərləndirilib. O, yüksək vəzifələrə təyin olunub, fəxri adlara layiq görülüb. “Bilik Cəmiyyəti” 1968, 1985-ci illərdə, Azərbaycan Elmlər Akademiyası 1993-cü ildə alimi fəxri fərmanlarla təltif edib, onun nəşr olunan əsərləri beş dəfə mükafatlandırılıb. Kamal Talıbzadə 1970-ci ildə “Fədakar əməyə görə”, 1984-cü ildə SSRİ-nin, 1987-ci ildə Azərbaycanın “Əmək veteranı” medalları ilə təltif edilib, “Əməkdar elm xadimi” (1982), “Qabaqcıl maarif xadimi” (1983) fəxri adlarını alıb. 1998-ci ildə tədqiqatçı “Qızıl Qələm” mükafatına və “Kamaliyyə” diplomuna layiq görülüb.
Rəhman SALMANLI,
“Azərbaycan”
