Hər bir dövlətin ixrac potensialının yüksək olması müsbət iqtisadi göstəricilərin təzahürüdür. Xarici ticarət dinamikasının yüksək templə artması həm də ölkənin maliyyə və iqtisadi dayaqlarının möhkəm olmasını təmin edən faktorlardandır. Azərbaycanın xarici ticarətdə ili müsbət saldo ilə başa vurması da ölkəmizin iqtisadi sahədəki dinamikasının müsbət tendensiyası kimi başa düşülməlidir.
Prezident İlham Əliyev yanvarın 10-da yerli televiziya kanallarına verdiyi müsahibəsində ölkəmizin iqtisadi sahədə qazandığı uğurlar sırasında xarici ticarətdə əldə olunan nailiyyətin əhəmiyyətini də vurğulayaraq demişdir: "...Əlbəttə ki, həm də xarici ticarət artıb, 50 milyard dolları ötüb. Xarici ticarətin müsbət saldosu 25 milyard dollar təşkil edir".
Dövlət Statistika Komitəsinin verdiyi məlumata görə, ötən ilin yanvar-noyabr aylarında ölkəmizin hüquqi və fiziki şəxsləri dünyanın 184 dövlətindəki tərəfdaşları ilə ticarət əməliyyatları həyata keçirmişdir. 121 ölkəyə məhsul ixrac edilmiş, 172 ölkədən isə idxal olunmuşdur. Hesabat dövründə gömrük orqanlarında qeydiyyatı aparılmış, lakin gömrük rəsmiləşdirilməsi tam başa çatmamış ixrac olunan xam neft və təbii qazın statistik qiymətləndirilmiş dəyəri nəzərə alınmaqla xarici ticarət dövriyyəsi 51 milyard 229,2 milyon, o cümlədən ixracın dəyəri 38 milyard 347,7 milyon, idxalın dəyəri 12 milyard 881,5 milyon dollar təşkil etmiş, nəticədə 25 milyard 466,2 milyon dollarlıq müsbət ticarət saldosu yaranmışdır. Həmin dövrdə keçən ilin eyni ayları ilə müqayisədə xarici ticarət dövriyyəsi faktiki qiymətlərlə 62,7, real ifadədə 7,9, o cümlədən ixrac 11,2, idxal isə 1,2 faiz artmışdır.
Dövlət Gömrük Komitəsindən daxil olan məlumata əsasən, xarici ticarət dövriyyəsinin 91,3 faizi İtaliya, Türkiyə, Rusiya, Çin, Hindistan, İsrail, Yunanıstan, Almaniya, Birləşmiş Krallıq, Xorvatiya, İspaniya, Çexiya, Portuqaliya, Gürcüstan, İndoneziya, Ukrayna, Qazaxıstan, ABŞ, Vyetnam, İsveçrə, Tunis, İran, Rumıniya, Türkmənistan və İrlandiya ilə aparılmış ticarət əməliyyatlarının payına düşmüşdür.
2021-ci ilin yanvar-noyabr ayları ilə müqayisədə ötən ilin eyni dövründə bir çox məhsulun ölkəyə idxalı xeyli azalmışdır. Həmin məhsulların çeşidlərinə diqqət yetirdikdə məlum olur ki, onlar qeyri neft-qaz sektoruna aid məhsullardır. Səbəblər müxtəlif ola bilər. Məsələn, bir çox məhsula ölkə daxilində tələbatın azalmasını göstərmək olar. Sözsüz ki, əsas səbəb qeyri neft-qaz sektorunun inkişafı ilə bağlıdır. Yəni daxili istehsal artdıqca idxala olan ehtiyac azalır.
İxracın strukturuna diqqət yetirdikdə isə görürük ki, neft-qaz məhsulları ilə yanaşı, qeyri neft-qaz məhsullarının ixracının tərkibi də artmaqdadır. Hesabat dövründə ixracın strukturunda xam neft, təbii qaz və neft-qaz məhsullarının, meyvə və tərəvəzlərin, kimya sənayesi məhsullarının, plastik kütlə və ondan hazırlanan məmulatların, alüminium və ondan hazırlanan məmulatların, pambıq lifi və ipliyinin, qara metallar və ondan hazırlanan məmulatların, şəkərin, bitki yağlarının, alkoqollu və alkoqolsuz içkilərin payı üstünlük təşkil etmişdir.
Keçən ilin yanvar-noyabr aylarında qeyri neft-qaz məhsullarının ixracı 2021-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə faktiki qiymətlərlə 13,9, real ifadədə 4,8 faiz artaraq 2 milyard 688,4 milyon dollara bərabər olmuşdur. Bir daha qeyd edək ki, xarici ticarətdə qeyri neft-qaz məhsullarının ixracının dinamik artımı bu istiqamətdə aparılan islahatların sayəsində mümkün olmuşdur.
Rüstəm KAMAL,
"Azərbaycan"
