Sağlamlığa ziyan olduğu halda əsrlərdir ən çox satılan və istifadə edilən məhsullardan biri də siqaretdir. Maraqlı inkişaf yolu keçən siqaretlərin tərkibindəki tütündən ilk vaxtlarda dini rituallar zamanı istifadə edilib.
Siqaretin ən qədim formaları siqarla oxşardır. Onların IX əsrdə Meksika və Mərkəzi Amerikada qamış və siqaret boruları şəklində olduğu bildirilir. Tütün Amerikadan Avropaya qitənin kəşfi ilə yayılıb. Xristofor Kolumb Amerikadan Avropaya qayıdanda özü ilə birlikdə tütün toxumları və yarpaqları gətirib. Sonralar tütün Avropa müstəmləkəçiliyini gücləndirən əsas məhsullardan birinə çevrilib. Burada tütünlə ilk dəfə ispanlar tanış olublar. Onlar tütünü digər avropalılara 1528-ci ildə təqdim ediblər. Fransızlar, ispanlar və portuqallar ilkin olaraq bitkini müalicəvi xüsusiyyətlərinə görə "müqəddəs" adlandırdılar. Qeydlərə görə, nikotin sözü Fransanın Portuqaliyadakı səfiri Jan Nikotun adı ilə bağlıdır.
Avropada ilk siqaret fabriki Londonda inşa edilib. 1880-ci illərdə isə ABŞ-da siqaret istehsalı üçün nəzərdə tutulan ilk cihazlar hazırlanıb. Bu zaman siqaretlərdə yeni növ tütünlərdən istifadə olunurdu. Bu siqaretlər filtrsiz idi. İlk patentli siqaret istehsal edən maşın isə 1847-ci ildə meksikalı Xuan Nepomuceno Adorno tərəfindən icad edilib. Bununla belə 1880-ci illərdə Ceyms Albert Bonsak başqa bir siqaret istehsal edən maşın hazırladıqda istehsal nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb.
Filtrsiz siqaretlərdən sonra ilk dəfə filtrli versiyalar 1847-ci ildə yaradılan "Philip Morris" şirkəti tərəfindən hazırlanıb. Şirkət 1924-cü ildə qadınlara xitabən Marlboro adlı filtrli siqareti satışa çıxarıb. 1920-ci illərə qədər isə xanımlara siqaretin satılması kəskin etirazla qarşılanıb. Bu addım siqaret istehsalı və satışında yeni başlanğıc olub.
1950-ci illərə qədər siqaretin sağlamlığa təsiri tam məlum deyildi. Hətta siqaret reklamlarında həkimlər və körpələr çəkilirdi. Həmin vaxtlarda Marlboro qadınlar üçün reklamlar hazırlayıb uğurlu satış rəqəmləri əldə edirdi. Lakin 50-ci illərdən sonra bir çox qəzet və jurnalda siqaretin ağciyər xərçəngini tətiklədiyinə dair məqalələr dərc edilməyə başlandı. Bununla da siqaret satışlarının faizi aşağı endi.
Marlboronun filtrsiz siqaretləri cəmiyyətdə "qadın siqareti" kimi formalaşmışdı. Daha sonra şirkət reklamların hədəf kütləsini dəyişmək üçün kişi obrazlarından da istifadə etdi. Bununla da 1972-ci ildə Marlboro dünyanın ən çox siqaret satılan markası oldu.
Müasir dövrdə siqaretlərin inkişaf etmiş versiyası elektron siqaretlərdir. Onların ilkin formasını 1927-ci ildə ABŞ-da Cozef Robinson hazırlamışdı. Bu elektron buxarlandırıcı təqdirəlayiq təşəbbüs olsa da, istifadəyə uyğun hesab edilməmişdi. Sonrakı vaxtlarda bu yöndə istehsal üçün müxtəlif addımlar atılsa da, ilk elektron siqaret 2003-cü ildə Çində əczaçı Hon Likin ixtirasıdır. Hon Lik atasının ağciyər xərçəngindən ölümündən sonra siqareti tərgitmək istəyirdi. Bu məqsədlə də bu kəşf üzərində çalışaraq elektron siqareti ərsəyə gətirib. Elektron siqaretlər üzərində aparılan araşdırmalar onların adi tütün məmulatları kimi zəhərli maddələr buraxmadığı üçün daha az təhlükəli olduğunu sübut edir. Ancaq sağlamlığa zərər verən hər bir tütün məmulatı istisnasız istifadədən kənarlaşdırılmalıdır.
Aydan XƏLİLOVA,
"Azərbaycan"
