Müasir texnologiyalar və yeni üsullar hesabına məhsuldarlıq yüksəldilməlidir
Dünyada iqlim dəyişikliyinin ən çox ziyan vurduğu sahələrin önündə aqrar sektor gedir. Səbəb məlum və sadədir: nə qədər yeni texnologiya və məhsuldar sortlardan istifadə olunsa da, məhsulun yetişməsində iqlim mühüm rol oynamaqda davam edir. Belə hal açıq tarlada yetişdirilən məhsullara daha çox aiddir.
Ancaq o da sübut olunub ki, əkinçilikdə istifadə edilən müasir texnologiyalar və yeni becərmə üsulları, həmçinin məhsuldar sortlar sayəsində qlobal miqyasda məhsuldarlığı artırmaq mümkündür. Hazırda dünyada aqrar sektorun inkişafının bunun üzərində qurulmasının səbəbi də budur. İkincisi də, sadəcə başqa yol yoxdur.
Ayrı-ayrı ölkələr aqrar sektorda innovasiyalardan geniş istifadə etməklə yüksək məhsuldarlıq əldə etməyə nail olurlar. Məsələn, dünyada taxılçılıqda 60 sentnerdən 90 sentnerə qədər yüksək məhsuldarlığa nail olan təsərrüfatlar var. Ancaq Azərbaycanda fermerlər (aqroparklar və iri fermer təsərrüfatları istisna olmaqla) 1 hektardan 32 sentnerdən çox məhsul əldə edə bilmirlər. Bu faktın özü bizim təsərrüfatların məhsuldarlıqda nə qədər geri qaldığını göstərir.
Bəs biz bu geriliyə son qoya bilərikmi? Qoya bilməriksə, səbəb nədir? Bu yerdə Azərbaycanda geniş yayılmış, əslində, bəlaya çevrilmiş bir məsələyə toxunmaq istərdik. Dünyada aparılan elmi araşdırmalar təsdiq edib ki, biçindən sonra əkin sahələrinin yandırılması mənfi fəsadlar doğurur. Aparılan elmi araşdırmalar göstərir ki, kövşənin yandırılması torpağın məhsuldarlığını xeyli azaldır. Buna baxmayaraq, aqrar biliyə az sahib olan taxılçılarımız hələ də dədə-baba qaydasından yaranan yanlışlığı davam etdirirlər. Daha dəqiq desək, əkin sahələrini öz əlləri ilə tədricən sıradan çıxarırlar.
Dünyada əkinçilik mədəniyyəti deyilən bir ifadə var. Nədənsə ölkəmizdə buna əhəmiyyət verilmir, əkib-becərməyə kor-koranə yanaşılır. Unutmayaq ki, torpaq da canlıdır, bütün canlılar kimi o da qayğı və qulluq tələb edir.
Bu gün Azərbaycan fermeri deyə bilməz ki, dövlət ona dəstək vermir. Ölkəmizdə istehsalçı kəndliyə edilən güzəştləri sayıb qurtarmaq olmur. O ki qaldı həmin dəstəkdən səmərəli istifadə etməyə, bu, başqa bir problemdir. Hər halda səmərəli istifadə edilsəydi, məhsuldarlıq belə aşağı olmazdı.
Hesablama Palatası tərəfindən aparılan təhlillər göstərir ki, dövlət büdcəsindən bitkiçilik sahəsinə verilmiş subsidiyaların cəmi, eləcə də 1 hektara düşən subsidiya məbləğləri 2020-ci ildən başlayaraq davamlı şəkildə artdığı halda, 1 hektara düşən istehsal edilmiş bitkiçilik məhsullarının dəyəri 2024-cü ildə 2023-cü illə müqayisədə 434,1 manat (13 faiz) azalıb. Təhlillərdə eyni zamanda qeyd edilib ki, çoxillik əkmələrlə birlikdə kənd təsərrüfatı bitkilərinin cəmi əkin sahəsi 2023-cü illə müqayisədə ötən il 345,4 min hektar (19,4 faiz) artaraq kənd təsərrüfatına yararlı torpaq sahələrinin əvvəlki illə müqayisədə daha çox hissəsini (89,9 faizini) təşkil etməsinə baxmayaraq, nəticə göstəricilərində (məhsuldarlıq, istehsal) artım olmayıb.
Aparılan təhlillər müvafiq tendensiyanın heyvandarlıqda da olduğunu göstərib. Belə ki, Aqrar Kredit və İnkişaf Agentliyinin xətti ilə süni mayalanma yolu ilə doğulmuş hər baş buzova 100 manat məbləğində subsidiyanın verilməsinə və damazlıq heyvanların dəyərinin 60 faizinə güzəştin tətbiq olunmasına baxmayaraq, ölkə üzrə qaramalın və qoyun-keçilərin baş sayı 2016-cı ildən başlayaraq (2020-ci ilin yekunu istisna olmaqla) davamlı surətdə azalaraq 2024-cü ilin sonuna müvafiq olaraq 2 milyon 459,7 min və 6 milyon 850,2 minə düşüb.
Rüstəm KAMAL,
"Azərbaycan"
jpg_1765800994.jpg)
jpg_1765800788.jpg)
