Alyaska sammiti: dünya taleyüklü görüşdən nə gözləyir?

Tramp: "Putin müharibəni dayandırmağa razı olmasa, Rusiya çox ciddi nəticələrlə üzləşəcək"

Avqustun 15-də Alyaskada ABŞ və Rusiya prezidentləri Donald Tramp və Vladimir Putin arasında görüş baş tutacaq. Bu,  son dörd ildə iki ölkə arasında ilk yüksək səviyyəli sammit olacaq. 

İştirakçıların tərkibi ilə bağlı isə ziddiyyətli məlumatlar dərc edilir. Xüsusən, Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenskinin danışıqlarda iştirak edib-etməyəcəyi ətrafında fikirlər bildirilir. Buna baxmayaraq, Rusiya lideri ilə onun ən yaxın müttəfiqləri arasında çoxsaylı telefon danışıqları görüşdə mümkün dəyişiklikdən xəbər verir və artıq mediada Ukraynadakı münaqişəyə son qoymaq üçün konkret şərtlər yer alır. "Bloomberg"in məlumatına görə, Rusiya və ABŞ artıq Ukraynada atəşkəs razılaşmasının şərtlərini müzakirə edirlər. Bu, münaqişənin hazırkı cəbhə xətti boyunca dondurulmasını nəzərdə tutur.

Bildirildiyinə görə, Rusiya artıq işğal olunmuş ərazilərə, eləcə də Donetsk və Luqansk "Xalq respublikaları"nın hələ də Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin nəzarətində olan hissələrini ələ keçirə bilər. Sənəddə Rusiyanın Zaporojye və Xerson vilayətlərinə növbəti hücumlardan imtina etməsi də nəzərdə tutulur ki, bu da əvvəllər Qərb mediasının proqnozlaşdırdığı haldır. "Bloomberg" qeyd edir: "Belə bir nəticə Ukraynanı və onun avropalı müttəfiqlərini arxa plana keçirərək uzun müddətdir ABŞ ilə birbaşa danışıqlara can atan  Putin üçün böyük qələbə olardı".

Daha sonra bu məlumatı ABŞ Prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Stiven Uitkoffa istinadən "Axios" nəşri təsdiqləyib. Jurnalistlərin fikrincə, Ukrayna və bir sıra Avropa ölkələri təşəbbüslərə ehtiyatla yanaşırlar. "RBK-Ukrayna"nın məlumatına görə, Volodimir Zelenski atəşkəsi dəstəkləməyə və saziş bağlamağa, eləcə də atəşkəs rejiminə, o cümlədən "hava barışığı"na riayət etməyə razıdır.

Lakin bu günlərdə Volodimir Zelenski bildirib ki, Ukrayna heç bir ərazini Rusiyaya verə bilməz: "Ukraynanın ərazi məsələsinin cavabı artıq Ukrayna Konstitusiyasında var. Bundan heç kim geri çəkilməyəcək və geri çəkilə bilməyəcək. Biz Rusiyaya etdiklərinə görə mükafat verməyəcəyik". Eyni zamanda o, "sülh gətirə biləcək real qərarlara" hazır olduğunu təsdiqləyib və onların Ukraynanın iştirakı ilə qəbul edilməli olduğunu vurğulayıb: "Hamımıza insanların hörmət edəcəyi həqiqi, canlı sülh lazımdır. Biz real və ən əsası davamlı sülh üçün Prezident Trampla bütün tərəfdaşlarla birlikdə işləməyə hazırıq".

Beynəlxalq Gallup mərkəzinin ötən ay keçirdiyi yeni sorğunun nəticələrinə görə, regiondan və demoqrafik qrupdan asılı olmayaraq, Ukrayna əhalisinin bütün təbəqələri arasında hərbi əməliyyatlara dəstək durmadan azalır. Ukraynalıların 69 faizi münaqişənin danışıqlar yolu ilə tez bir zamanda dayandırılmasını, 24 faizi isə hərbi əməliyyatların davam etdirilməsini dəstəkləyir. Bununla belə, respondentlərin əksəriyyəti aktiv hərbi əməliyyatların tezliklə dayandırılması ehtimalına şübhə ilə yanaşır.

Xəbər verildiyi kimi, xüsusi elçi Stiven Uitkoffun səfərindən sonra Vladimir Putin bir sıra telefon danışıqları aparıb. O, Çin lideri Si Cinpin, Hindistanın Baş naziri Narendra Modi, Qazaxıstan, Özbəkistan və Cənubi Afrika Respublikasının prezidentləri Kasım-Jomart Tokayev, Şavkat Mirziyoyev və Siril Ramafosa ilə danışıb. V.Putin həmsöhbətlərinə Uitkoff ilə görüşünün nəticələri, o cümlədən Rusiya və ABŞ arasında gələcək əməkdaşlıq planları barədə məlumat verib. Çin dialoqun inkişafını birbaşa alqışlayıb. Si Cinpinin dediyinə görə, Çin Rusiya və ABŞ-nin təmasları davam etdirmələrinə, münasibətləri yaxşılaşdırmağa və Ukrayna böhranının siyasi həllini asanlaşdırmağa şaddır.

Avropa liderləri və Ukrayna Prezidenti isə çərşənbə günü Vladimir Putinlə sammit öncəsi Donald Trampla virtual görüş keçiriblər. Görüşdə V.Zelenski ilə yanaşı, Almaniya, Finlandiya, Fransa, Böyük Britaniya, İtaliya, Polşa və Aİ liderləri, həmçinin NATO-nun baş katibi iştirak ediblər. Avropalılar D.Trampla söhbətə müsbət yanaşıblar. Sammitdən sonra keçirilən mətbuat konfransında Fridrix Merz deyib: "Ukraynada sülhə ümid var". "Top indi Putinin meydançasındadır", - bunu isə NATO-nun baş katibi Mark Rütte bildirib. Onun dediyinə görə, Avropa və ABŞ Ukraynada müharibəyə son qoymaq istəyirlər.

Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayen Trampla söhbəti "çox yaxşı" adlandırıb: "Bu gün Avropa, ABŞ və NATO Ukrayna ilə bağlı ortaq mövqelərini gücləndiriblər". Fransa Prezidenti Emmanuel Makron isə bildirib ki, ABŞ Prezidenti Donald Tramp Vladimir Putinlə görüşdə Rusiya və Ukrayna arasında müharibədə atəşkəsə nail olmağa çalışacaq. O,  Almaniyanın Ukrayna ilə bağlı təşkil etdiyi onlayn görüşdən sonra Fransanın Bormes-les-Mimosas şəhərində mətbuata açıqlamasında  qeyd edib ki, Tramp və Putin arasında Alyaskada baş tutacaq sammitdən əvvəl ABŞ Prezidenti ilə hərəkətləri əlaqələndirmək üçün görüş keçiriblər: "Biz Ukrayna ilə bağlı bütün məsələlərin Ukrayna ilə müzakirə olunmasını istəyirik. Biz davamlı və davamlı sülh istəyirik". Prezident qeyd edib ki, əldə olunan sülh Rusiya ilə Ukrayna arasında ərazi məsələlərini həll etməli və gələcək üçün təhlükəsizlik zəmanətlərini təmin etməlidir: "Prezident Trampla görüş bizə avqustun 15-də keçiriləcək görüşlə bağlı niyyətlərini aydınlaşdırmağa və gözləntilərimizi aydın şəkildə ifadə etməyə imkan verdi. Buna görə ona təşəkkür etmək istərdim. Prezident Tramp Alyaska görüşü ilə bağlı açıq şəkildə bildirdi ki, Birləşmiş Ştatlar barışığa nail olmaq  istəyir. Biz də bu təşəbbüsü, eləcə də yeni məhbus mübadiləsini və uşaqların azad edilməsini dəstəkləyirik". O əlavə edib ki, Tramp Putin və Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ilə üçtərəfli görüş keçirmək üçün səy göstərəcək.

Öz növbəsində, V.Zelenski də ümid etdiyini bildirib ki, Ukraynada atəşkəs əldə olunması Donald Trampın Vladimir Putinlə Alyaska görüşü zamanı əsas müzakirə mövzusu olacaq: "Ümid edirik ki, görüşün mərkəzi mövzusu atəşkəs, dərhal atəşkəs olacaq. ABŞ Prezidenti bu barədə dəfələrlə danışıb. O, təklif edib ki, Alyaskadakı görüşdən sonra onunla əlaqə saxlayacağıq və əgər varsa, bütün nəticələri müzakirə edəcəyik və növbəti qarşılıqlı addımlarımızı müəyyən edəcəyik".

Donald Tramp da Avropa liderləri ilə "çox yaxşı söhbət" etdiyini bildirib. O, həmçinin Putinlə Alyaskada sammitin uğurlu keçəcəyi halda Rusiya və Ukrayna prezidentləri ilə üçtərəfli görüş keçirmək istəyini ifadə edib. Trampın fikrincə, Putin müharibəni dayandırmağa razı olmasa, Rusiya "çox ciddi nəticələrlə" üzləşəcək.

Rizvan CƏFƏROV,

"Azərbaycan"