Ağdam rayonunun
Üçoğlan kəndi ərazisində eradan əvvəl XII-XI əsrlərə aid Sarıçoban kurqanı yaxınlığında
at fiquru aşkar edilib. Maddi mədəniyyət nümunəsini Ağdamkənd kəndindən məcburi
köçkün Şahmar Ələsgərov quyu qazarkən tapıb.
Şahmar Ələsgərov
AZƏRTAC-a bildirib ki, çəkisi 1,5 kiloqram olan at fiquru torpağın 6 metr dərinliyində
aşkarlanıb. At fiquru çıxarılan zaman bir neçə yerindən qırıldığı üçün lentlə bağlanıb.
Sakinlər tərəfindən ərazidən indiyədək müxtəlif qablar və sikkələr də tapılıb.
Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun Qarabağ arxeoloji
ekspedisiyasının rəisi, professor Hidayət Cəfərovun dediyinə görə, Sarıçoban kurqanında
hələ 1986-cı ildə arxeoloji tədqiqatlar aparılıb. Sarıçoban abidəsi Tərtər rayonundakı
Borsunlu və Bəyimsarov kurqanlarından sonra Azərbaycanda üçüncü tayfa başçısı kurqanıdır.
Hündürlüyü 5 metr, diametri 45-50 metr olan konusvarı torpaq kurqan qeyri-adi quruluşu
ilə indiyədək məlum olan abidələrdən tamamilə fərqlənir. Kameranın mərkəzi hissəsində,
tunc lövhələrlə bəzədilmiş taxt üzərində tayfa başçısı dəfn olunub. Qərb və şimal
kameralarında isə onun silahdaşıyanı və şəxsi mühafizəçisi bükülü vəziyyətdə basdırılıb.
Tayfa başçısının ətrafında və başqa kameralarda 16 at skeletinin qalıqları aşkar
edilib ki, onlardan yeddisi cilovlanmış halda qalıb.
Sarıçoban
kurqanından xeyli maddi mədəniyyət nümunələri - 100-dən artıq ox ucu, onlarla bəzək
nümunələri, xəncər, qılınc, nizə ucu və sair aşkar edilib. Burada tapılan müxtəlif
tipli at cilovları da maraq doğurur. Ön Asiyada eradan əvvəl II minilliyin sonlarında
geniş yayılmış at əsləhəsi tipinə aid olan bu cilovlar mükəmməlliyi ilə fərqlənir.
Cilovlar qantarğalıdır. Dörd at başı fiquru ilə bəzədilmiş bir cilov xüsusilə seçilir.
Atların boynu nazik, uzun, kiçik qulaqları dikdir. Bu xüsusiyyətlər yalnız təmizqanlı
atlara məxsus olur. Bu baxımdan Sarıçoban atlarının diqqətlə araşdırılması Qarabağ
atlarının tarixi mənşəyini də aydınlaşdırmağa yeni imkanlar aça bilər.
Aşkar edilən əşyalar Ağdam Tarix-Diyarşünaslıq
Muzeyinə təhvil verilib. Muzeyin direktoru Ülvi Qədirov bildirib ki, 1962-ci ildə
yaradılmış və 2500-dən artıq eksponatın sərgiləndiyi Ağdam Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi
Ağdam şəhərinin 1993-cü ildə Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğalı zamanı
məhv edilib. 2001-ci ildə yerli əhalinin köməyi ilə rayonun işğal edilməmiş ərazilərindən
yenidən toplanan, bərpa edilən, həmçinin arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində tapılan
maddi-mədəniyyət nümunələrinin hesabına muzey yenidən fəaliyyətə başlayıb. Hazırda
Qaradağlı kənd Mədəniyyət Evinin binasında fəaliyyət göstərən muzeydə 1200-dən artıq
eksponat sərgilənir. Yeni aşkar edilən at fiquru da muzeydə öz yerini tapacaq və
ziyarətçilərin marağına səbəb olacaq.
