"Qəlb qırıqlığı" ifadəsi, demək olar ki, hər birimizə tanışdır. Çoxlarımız bu ifadənin məcazi mənada işləndiyini düşünürük. Əslində isə, nə qədər romantik səslənsə də, tibdə "sınıq qəlb sindromu" adlandırılan vəziyyət ciddi sağlamlıq problemidir.
Yapon aliminin adını daşıyan "takotsubo kardiomiyopatiya", xalq arasında "sınıq qəlb sindromu" kimi tanınan xəstəliyin yaranma səbəbi qəfil güclü fiziki və emosional stres, kədərdir. Sevdiyin birinin vəfat etməsi, boşanma, qəza, iflas, ayrılıq, təbii fəlakət, müharibə kimi böyük travmalardan sonra yaranan bu sindrom ürək əzələsini müvəqqəti olaraq zəiflədir. Orqanizmin kortizol və adrenalin hormonlarının bol ifrazı ürəyin fəaliyyətini pozur.
Əlamətləri infarkta bənzəyir
"Takotsubo kardiomiopatiya"sı ürəyin əsas nasos kamerasının formasını dəyişdikdə baş verir. Bu zaman ürək qan pompalama funksiyasını yerinə yetirməkdə çətinlik çəkir, nəticədə ürəyin bir hissəsi fəaliyyətini davam etdirərkən digər hissəsində axsamalar baş verir, qan dövranı pozulur. Normal koronar damar quruluşuna sahib şəxslərdə travmalar və ya mənfi emosional vəziyyətlərdən sonra ürək önündəki damarda ani spazm və ciddi daralma baş verə bilər. Bu vəziyyət həmin bölgədə ürək toxumasının ödəm yaratmasına səbəb olur.
"Sınıq qəlb sindromu" təkcə emosional stres deyil, həm də cərrahiyyə və ya insult kimi fiziki stres nəticəsində yarana bilir. Adətən keçici xarakter daşıyan bu sindrom vaxtında müalicə edilmədikdə digər xəstəlikləri tətikləyə və həyati risk yarada bilər. Ritm pozuntusu, sol qolda keyimə və ağrı, panik hissi, diqqət çatışmazlığı, şiddətli baş ağrısı, stres və halsızlıq, nəfəs darlığı, sinədə təzyiq hissi, huşunu itirmə narahatlığın əsas əlamətləridir. Bu simptomların əksəriyyəti infarkt əlamətlərinə bənzəyir. Lakin elektrokardioqramma nəticələri infarkt keçirmiş xəstələrlə müqayisədə fərqlidir. Qan analizlərində infarktda olduğu kimi ürək zədəsi əlamətləri müşahidə olunmur, ürəyi qidalandıran damarlarda tıxanma əlaməti yoxdur. Ancaq müalicə edilmədikdə və ya gecikdirildikdə həyati təhlükə yarada bilər. "Sınıq qəlb sindromu"nda sağalma müddəti infarkt olan xəstələrlə müqayisədə xeyli qısadır.
"Sınıq qəlb sindromu" kişilər üçün daha təhlükəlidir
Mütəxəssislər bildirirlər ki, "Sınıq qəlb sindromu" kişilərə nisbətən qadınlarda, xüsusən 50 yaşdan yuxarı qadınlarda daha çox müşahidə olunur. Belə ki, ABŞ-nin Arizona Universitetinin alimləri 2016-2020-ci illər arasında "takotsubo kardiomiopatiya" səbəbiylə xəstəxanaya yerləşdirilən, təxminən 200 min orta yaşlı amerikalının məlumatlarını araşdırıblar. Məlum olub ki, bu şikayətlə xəstəxanaya müraciət edənlərin 83 faizi qadınlardır. Onların əksəriyyətinin Qafqaz və ya Asiya əsilli qadınlar olduğu müəyyən edilib. Bunun əsas səbəbinin hormonal dəyişikliklər və stresə olan fərqli fizioloji reaksiyalar olduğu bildirilib.
"Sınıq qəlb sindromu"na qadınlarda daha çox rast gəlinsə də, çox təəssüf ki, o, kişilər üçün daha təhlükəli, hətta ölümcüldür. "Æournal of American Heart Association" elmi jurnalında dərc olunan araşdırmanın aparıcı müəllifi doktor Məhəmməd Movahed bildirib ki, kişilərin bu sindromdan ölmə ehtimalı qadınlardan iki dəfə çoxdur. Dəqiq səbəb hələ məlum olmasa da, mütəxəssisin fikrincə, bu vəziyyətin arxasında duran səbəblərdən biri fiziki streslə bağlıdır. Qadınlarda emosional travmalar daha çox olduğu halda, kişilərdə cərrahiyyə əməliyyatı və ya ciddi fiziki zədələr daha çox olur. O həmçinin kişilərə streslə mübarizə aparmaq üçün kifayət qədər sosial dəstəyin olmamasının bu fərqlilikdə rol oynaya biləcəyini bildirib.
Tədqiqat həm də yaşla bağlı təəccüblü tendensiya ortaya qoyub. Tədqiqatçılar 31-45 yaş qrupu ilə müqayisədə 46-60 yaş qrupunda bu sindromun qəfil artdığını aşkar ediblər. Bu yaş qrupunda olan fərdlərdə, gənclərə nisbətən vəziyyəti inkişaf etdirmək ehtimalı 2,6-3,25 dəfə çoxdur. Alimlərin fikrincə, bu artımın səbəbləri arasında stres səviyyəsi, hormonal dəyişikliklər, alkoqol, siqaret, yüksək təzyiq, xolesterin və digər sağlamlıq problemləri var.
Erkən mərhələdə aşkarlanarsa, xəstə üç ay ərzində sağalır
Kədər və stres kimi mənfi emosiyalarla yanaşı, həddindən artıq sevinc və həyəcan kimi intensiv emosional vəziyyətlər də sindromun yaranmasına səbəb ola bilər. Ani və sürətli dəyişən emosional vəziyyətlərin ürəkdə yaratdığı problemlər onun yalnız fiziki zədələrlə deyil, psixoloji faktorlarla da zərər görə biləcəyini göstərir. Vaxtında diaqnoz qoyulmadıqda "sınıq qəlb sindromu"qəfil ölümlərə səbəb ola bilər. Lakin erkən mərhələdə aşkarlanarsa, xəstə üç ay ərzində sağalır.
Xəstəyə "sınıq qəlb sindromu" diaqnozu qoyularsa, adətən, dəstəkləyici müalicə tətbiq olunur. Müalicə pasiyentin vəziyyətinə görə dəyişsə də, adətən, sindromun təkrarlanma ehtimalından qorunmaq məqsədi daşıyan dərmanların tətbiqi ilə kəskin simptomların aradan qaldırılmasını nəzərdə tutur. Qan dövranının normallaşması üçün dərmanlarla yanaşı, stres, kədər, panik və həddindən artıq həyəcan kimi ani nəbz yüksəldən vəziyyətlərdən çəkinmək lazımdır. Bəzi hallarda peşəkar psixoloji dəstək almaq da müalicə prosesinə müsbət təsir göstərir.
Xüsusilə ilk 1-5 gündə ani başlayan döş qəfəsində ağrı, nəfəs darlığı, ürək döyüntüsü, baş gicəllənməsi və huşunu itirmə kimi əsas simptomlarla psixoloji və ya fiziki gərginlik yaşayanlar gecikmədən kardioloqa müraciət etməlidirlər. Ən önəmlisi isə bu sindromun gələcəkdə təkrarlanma riskinin azaldılması üçün həyat tərzi dəyişdirilməlidir. Stresin azaldılması, psixoloji dayanıqlılığın artırılması və müntəzəm tibbi nəzarət vacibdir.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
