BMT-nin Ətraf Mühit Proqramının (UNEP) “Qida tullantıları – 2024-cü il indeksi” hesabatında göstərilib ki, 2022-ci ildən bəri dünyada 1,05 milyard ton qida tullantısı qeydə alınıb.

AZƏRTAC BMT-nin rəsmi saytına istinadla xəbər verir ki, hesabata görə, istehlakçılara təqdim olunan ərzaqların təxminən 19 faizi pərakəndə, qida xidməti və məişət səviyyələrində itirilib. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) hesablamalarına görə, bu, məhsul yığımından satış nöqtəsinə qədər tədarük zəncirində itən ərzaqların təxminən 13 faizinə əlavədir.

UNEP-in icraçı direktoru İnqer Andersen deyir: “Qida tullantıları qlobal faciədir. Bu gün dünyada qida israf edildiyi üçün milyonlarla insan ac qalır. Davam edən problem təkcə qlobal iqtisadiyyata təsir etmir, həm də iqlim dəyişikliyini, biomüxtəlifliyin itirilməsini və çirklənməni daha da gücləndirir”.

Dünyadakı qida tullantılarının çoxu ev təsərrüfatlarının payına düşür. Bu rəqəm 631 milyon tondur və ya israf edilən ümumi qidanın 60 faizini təşkil edir. Qida xidməti və pərakəndə satış sektorları müvafiq olaraq 290 və 131 milyon ton itkiyə yol verir. Orta hesabla hər bir insan ildə 79 kiloqram qida israf edir. Hesabat müəllifləri vurğulayırlar ki, bu, dünyada aclıqdan əziyyət çəkən hər kəs üçün gündəlik 1,3 yemək porsiyasına bərabərdir.

Hesabatda qeyd olunur ki, problem təkcə varlı ölkələrlə məhdudlaşmır. 2021-ci ilin “Ərzaq tullantıları indeksi” hesabatı dərc edildikdən sonra məlumatların əhatə dairəsi təxminən iki dəfə artıb və varlılarla kasıblar arasında fərqlər də azalıb. Yüksək gəlirli, yuxarı-orta gəlirli və aşağı-orta gəlirli ölkələr məişət ərzaq tullantılarının orta səviyyələrində adambaşına ildə cəmi yeddi kiloqram ilə fərqlənir.

UNEP qeyd edir ki, şəhər və kənd əhalisi arasında fərqlər daha böyükdür. Məsələn, orta gəlirli ölkələrdə kənd yerləri ümumiyyətlə daha az qida israf edir. Bunun mümkün izahı kənd yerlərində ev heyvanları, heyvan yemi və ev kompostu üçün qida qalıqlarının təkrar emalı ilə bağlıdır.

Hesabat şəhərlərdə qida tullantılarının azaldılması və kompostlaşdırmanın gücləndirilməsinə daha çox diqqət yetirilməsini tövsiyə edir.

UNEP qeyd edir ki, orta temperatur və qida tullantılarının səviyyələri arasında birbaşa əlaqə var. Daha isti ölkələrdə ev təsərrüfatlarında adambaşına daha çox qida tullantıları olduğu görünür, bunun səbəbi daha az yeməli hissələri olan təzə qidaların istehlakının artması və möhkəm soyuducu və konservləşdirmə həllərinin olmamasıdır. İfrat dərəcədə yüksək mövsümi temperaturlar, həddindən artıq istilik hadisələri və quraqlıqlar qidanın təhlükəsiz şəraitdə saxlanmasını, emalını, daşınmasını və satışını çətinləşdirir, bu da çox vaxt daha çox israfa və ya itkilərə səbəb olur.

Beynəlxalq Sıfır Tullantı Günü ərəfəsində nəşr olunan UNEP-in “Qida tullantıları indeksi” hesabatı Böyük Britaniyanın iqlimlə mübarizə üzrə QHT-si olan WRAP ilə birlikdə hazırlanıb.