Yüksək kondisiyalı toxum bol məhsulun əsasıdır

Aqrar Universitetin alimləri məhsuldar toxum sortları üzərində tədqiqat işlərini davam etdirirlər

İqtisadiyyatda kənd təsərrüfatı mühüm yer tutur. Son illər bu sahədə intensiv metodlardan istifadə etməklə daha yüksək göstəricilərə nail olunması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər müsbət nəticələr verir. Xüsusilə, bitki genofondunun qorunub saxlanması, daha məhsuldar və xəstəliklərə davamlı toxum sortlarının yaradılması istiqamətində alimlərimizin apardıqları tədqiqat işləri gələcək uğurlara yol açır.

Məlum oduğu kimi, bitkiçilikdə taxıl istehsalının artırılması müasir tələblərə cavab verən davamlı sortların tətbiqi ilə əlaqədardır. Son illər alimlərimizin apardıqları elmi-tədqiqat işlərinin məqsədi də məhz rayonlaşdırılmış toxumçuluğu təşkil etmək, yeni təsərrüfatçılq şəraitində taxıl və paxlalı bitkilərin perspektiv sortlarının dən məhsuldarlığını müəyyənləşdirmək, müqayisəli qiymətləndirmə şəraitində ən yaxşı sortların seçilib kolleksiyalarını toplamaq, onlardan başlanğıc materialı kimi istifadə edərək yeni məhsuldar sortlar yaratmaqdır. Bu təcrübənin aparılmasında isə əsas məqsəd ənənəvi sortlardan seleksiyada istifadə etməklə  məhsuldar toxumçuluq bazası yaratmaqdır.         

Ölkəmizdə neft sektorunun inkişaf etdirilməsi istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər bu sahədə bir sıra uğurların qazanılmasına səbəb olmuşdur. Xüsusilə, kənd təsərrüfatında heç vaxt qazanılmayan nailiyyətlər əldə olunmuşdur. İqtisadi cəhətdən daha səmərəli olan ənənəvi kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının yenidən bərpa edilməsi istiqamətində görülən işlər insanları yenidən torpağa qaytarmış, öz ata-baba peşələrini dirçəltməyə həvəsləndirmişdir. Lakin daha çox əkmək, daha çox məhsul əldə etməklə çoxlu qazanc götürmək həvəsi bəzi hallarda ekoloji cəhətdən yararsız toxumlardan istifadə edilməsinə gətirib çıxarmışdır. Nəticədə, istər daxili bazarda, istərsə də idxal prosesində problemlər yaranmışdır.

Kənd təsərrüfatında yüksək və keyfiyyətli məhsul əldə etmək üçün hər bir zonanın torpaq-iqlim şəraitinə uyğun toxum sortları seçilməli və onların keyfiyyət göstəricilərinə görə istifadə edilməlidir. Bunun üçün fermer təsərrüfatlarının mütəxəssisləri ilk növbədə əkib becərdikləri bitkinin toxumunu, onun növlərini və sort müxtəlifliyini tanımalıdırlar. İstər ölkə daxilindən, istərsə də xaricdən alınmış toxumların məhsuldarlığı və ekoloji təmizliyi barədə ətraflı məlumat əldə etməlidirlər. Bu baxımdan Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetində yaradılmış taxıl və paxlalı bitkilər laboratoriyasında səmərəli işlər həyata keçirilir. Burada fəaliyyət göstərən alimlər yerli sort taxıl və paxlalı bitkilərin toxumları üzərində seleksiya işləri apararaq daha məhsuldar və yerli iqlim şəraitinə uyğunlaşdırılmış toxum sortları üzərində elmi-tədqiqat işləri aparırlar.

Hazırda laboratoriyada bir neçə məhsuldar qarğıdalı sortu üzərində aparılan sınaq təcrübələri özunu doğrultmuş, istər məhsuldarlığına, istərsə də təbii iqlim şəraitinə dözümlülüyünə görə müsbət nəticələr əldə edilmişdir. Laboratoriyanın müdiri Firudin Qurbanov söhbət zamanı dedi ki, indiki dövrdə çalışmaq lazımdır ki, geni dəyişdirilmiş toxumlar respublikamıza ayaq açmasın. Əgər onun qarşısı indidən alınmasa, gələcəkdə daha böyük problemlərlə üzləşə bilərik. Alimlərin üzərində işlədikləri toxum sortları heç də həmin toxumlardan geri qalmır. Hazırda əldə edilmiş yeni “ADAU-80” və “Gəncə”, “Məhsuldar” qarğıdalı sortlarının geniş yayılması üçün laboratoriyanın təcrübə sahələrində səpin aparılır. “Qismət”, “Qırmızı buğda-1”, “Nurcahan” və “Qələbə” yumşaq buğda sortları üzərində isə təcrübə işləri uğurla davam etdirilir.

Sabir ƏLİYEV,

“Azərbaycan”