Biosferin funksional bütövlüyünə dair yeni araşdırma bitkilərin ekosistemin sağlamlığını birgə tənzimləmək qabiliyyətini nümayiş etdirib. Tədqiqat Yer kürəsinin əksər hissəsinin təhlükəli vəziyyətdə olduğunu aşkar edib.
AZƏRTAC “One Earth” jurnalına istinadla xəbər verir ki, tədqiqat Potsdam İqlimə Təsirin Tədqiqatları İnstitutu (PIK) və Vyana BOKU Universiteti ilə birgə aparılıb.
Alimlər bitki örtüyünün ekosistemin sabitliyi üçün əsas olan karbon, su və azot axını saxlayan fotosintez kimi əsas prosesləri yerinə yetirmək üçün kifayət qədər enerji almasını öyrəniblər.
Tədqiqatın aparıcı müəllifi Fabian Stenzel deyib: “Bizim biokütləyə olan tələbatımız artmaqda davam edir və bu, artıq biosferə qoyduğumuz yükü kəmiyyətcə hesablamağı daha da vacib hala gətirir”.
Alimlərin əsaslandığı planetar sərhədlər çərçivəsi indi xüsusi olaraq fotosintezdən gələn enerji axınlarına diqqət yetirir. İnsanların Yer sistemində yaratdığı stresin öz ehtiyaclarımız üçün istifadə etdiyimiz bitkilərin təbii məhsuldarlığına təsiri yığılmış məhsullar, ağac və bitki qalıqları vasitəsilə tədqiq edilib. İnkişaf və torpağın sıxılması nəticəsində yaranan fotosintezin azalması da nəzərə alınıb. Tədqiqat buna ikinci mühüm göstərici “ekosistemin stabilləşməsi riski indeksi”ni əlavə edib. O, bitki örtüyünün strukturunda və planetdəki su, karbon və azot balansında mürəkkəb dəyişiklikləri qeyd edir.
“Bu enerji axınları bütün həyatı idarə edir, lakin insanlar indi onların əhəmiyyətli bir hissəsini öz məqsədləri üçün yönəldərək təbiətin dinamikasını pozurlar”, -deyə Potsdam İqlimə Təsirin Tədqiqi İnstitutunun Yer sistemi təhlili qrupunun rəhbəri Volfqanq Luht bildirib.
Tədqiqatda 1600-cü ildən başlayaraq hər gün daxil olan su, karbon və azot axınını simulyasiya edən qlobal biosfer modelindən istifadə edilib. Məlumatlara görə, ekosistemlərdə həyəcanverici dəyişikliklər hələ XVII əsrdə orta enliklərdə qeydə alınıb və 1900-cü illə qədər sənayeləşən torpaqların 37%-ni yerli zərərli zonadan kənara, 14%-ni tam risk zonasına çıxarıb. Bu gün bu rəqəmlər kənd təsərrüfatına köməklik olaraq 60% və 38%-ə yüksəlib.
Araşdırma göstərir ki, planetdə sabitliyi təmin edən biosferin sərhədləri artıq demək olar ki, hər yerdə pozulub. Potsdam İqlimə Təsirin Tədqiqat İnstitutunun direktoru Yohan Rockström deyib: “Bu xəritə elmi bir irəliləyişdir, çünki insanın resursların çıxarılımasına ehtiyacı ilə ekosistemə təsiri arasında bəzi əlaqəni ortaya qoyur”.
Alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, məlumatlar beynəlxalq iqlim siyasəti üçün mühüm stimul olacaq. Biosferin mühafizəsi və biokütlədən davamlı istifadə iqlim dəyişikliyinin təsirinin azaldılması tədbirləri ilə paralel şəkildə, vahid, inteqrasiya olunmuş vəzifə kimi nəzərdən keçirilməlidir.
