Qərbi Zəngəzurda ən qədim xristian məbədləri – Qızılkilsə və Qarakilsə
Müasir Ermənistan ərazisindəki qədim yer-yurd adları bu ərazinin əzəli sakinlərinin Azərbaycan türkləri olduğunu sübut edir. Yalnız son yüz ildə Qərbi Azərbaycan ərazisində qondarma Ermənistan dövləti yaradıldıqdan sonra İrəvan “Yerevan”, Göyçə “Sevan”, Zəngəzur “Sünik”, Dərələyəz “Vayodzor”, Basarkeçər “Vardenis”, Alagöz “Araqats” kimi saxta adlarla əvəz edildi. Zəngəzurun ən böyük rayonu olan Qarakilsə rayonu da bu cür erməni saxtakarlığına məruz qaldı. Qarakilsə rayonu Qərbi Zəngəzurun ərazisinə görə ən böyük rayonudur. Rayonun mərkəzi olan Qarakilsə şəhərinin adı burada hündür təpənin üzərində VII əsrdə boz tuf daşından inşa edilmiş Qarakilsə xristian məbədinin adı ilə bağlı olaraq yaranıb. 1590-cı ildə tərtib edilmiş “İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri”ndə Qarakilsə kəndinin adı qeyd edilib.
Bu fikirləri AZƏRTAC-a açıqlamasında AMEA-nın A.A.Baxıxanov adına Tarix İnstitutunun böyük elmi işçisi Ramin Əlizadə deyib. Onun sözlərinə görə, Qarakilsə rayonu ərazisində ən qədim xristian abidəsi V əsrdə inşa edilmiş Qızılkilsə məbədidir. Ərəfsə kəndi yaxınlığında yerləşən bu məbədin bir hissəsi hazırda dağılmış vəziyyətdədir. Qızılkilsə qədim Alban kilsəsidir. Qızılkilsə məbədində Alban xaç təsviri və kilsənin yaxınlığında qədim Alban məzarlığı aşkar edilib. Hazırda Ermənistan hakimiyyəti yanlış olaraq Qarakilsə rayonu ərazisindəki bir çox Alban məbədi kimi Qızılkilsə məbədini də erməni abidəsi kimi təqdim edir. Ermənistanın bu yalanını həm Qızılkilsə adının, həm də bu məbədin yerləşdiyi ərazidə qədim yer-yurd adlarının Azərbaycan türkcəsində olması bir daha ifşa edir. Azərbaycan xalqı tərəfindən uzun illər Qızılkilsə adlandırılan bu abidəni hazırda ermənilər xristianlığaqədərki bütpərəstlik tanrısı hesab edilən Anahitin şərəfinə Tanaat adlandırırlar. Özlərini xristian dünyasına əzabkeş toplum kimi təqdim edən ermənilərin bu dini məbədə bütpərəstlik tanrısının adını verməsi onların həqiqi xristian olmadığının açıq-aydın təsdiqidir.
Ramin Əlizadə bildirib ki, Qərbi Zəngəzurun ən böyük xristian abidələrindən biri olan Qarakilsə məbədi Qarakilsə rayonunun mərkəzində hündür təpənin üzərində VI-VII əsrlərdə inşa edilib. Bu məbəd boz tuf daşından tikildiyindən yağıntılı havada islandığı zaman çöl divarları qara rəngdə görünür. Buna görə də, bu məbəd yerli əhali arasında Qarakilsə adı ilə tanınıb. XIX əsrin birinci yarısında Zəngəzura köçürülmüş ermənilər uzun müddət bu məbədi Azərbaycan türkcəsində olduğu kimi “Qarakilsə” adlandırdılar. Qarakilsə məbədinin divarında Zəngəzurun Qıpçaq türk soyundan olan hakimi Göysoylu xanın, həmçinin xristian müqəddəslərinin rəsmi və “İncil”dən dualar təsvir olunub. Farslar bu Qıpçaq xristian xanını Kayozad adlandırıblar. 1931-ci ildə baş vermiş zəlzələ nəticəsində Qarakilsə məbədi ciddi dağıntıya məruz qaldı. 1940-50-ci illərdə erməni memarları bu məbədin memarlıq quruluşunda erməni-qriqorian elementləri daxil edərək əvvəlki görkəmini dəyişdirdilər. Ermənilər bu məbədin ön divarları üzərindəki iki pəncərəni daşla hörüb, məbədin divarı üzərində erməni dilində saxta yazılar həkk ediblər. Qarakilsə məbədinin həyətində qədim türk tayfalarının elat həyat tərzini əks etdirən daş sənduqələr, qoç daşları və Alban məzarlığı var idi. Ermənilər bu abidələrin böyük bir qismini məhv edərək yerində yeni erməni qəbiristanlığı salıblar. Bu məbədin ətrafında olan qoç daşları isə hazırda Qarakilsə rayonunun Tarix Muzeyinin həyətində baxımsız vəziyyətdə saxlanılır. 1961-ci ildə Qarakilsə məbədi erməni-qriqorian kilsəsinə çevrildi. Azərbaycan xalqının zəngin mədəniyyətinin mühüm tərkib hissəsi olan bu məbədin hazırkı görünüşü erməni memarları tərəfindən saxta elementlərin daxil edilməsi ilə ciddi saxtakarlığa məruz qalıb.
Qədim mənbələrdə Qarakilsə adı ilə tanınan yaşayış məntəqəsi XIX əsr xəritələrində də öz adı ilə qeyd edilirdi. Hətta Ermənistan SSR-nin yeni ərazi bölgüsü təşkil ediləndə 1930-cu il sentyabrın 9-da Qarakilsə rayonu yaradıldı. Lakin qısa müddətdən sonra erməni şovinistləri bu rayonun adını ləğv etdilər. 1940-cı il martın 2-də Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin qərarı ilə Qarakilsə adı qondarma “Sisian” adı ilə əvəz edildi.
Digər Xəbərlər
QƏZETİN ÇAP VERSİYASI
XƏBƏR LENTİ Bütün xəbərlər
Dünya birjalarında neft bahalaşıb
06 May
Bu gün akademik Rəfiqə Əliyevanın anım günüdür
06 May
“Telegram”da fişinq mənbələrinin sayı artıb
06 May
Gəmilərdə atom saatı quraşdırılacaq
06 May
Nazir: Rusiyanın enerji infrastrukturuna son hücum dalğası Ukraynaya 1 milyard dollardan artıq ziyan...
06 May
Türkiyənin Pakistandakı səfiri İƏT Baş katibinin xüsusi nümayəndəsi təyin edilib
05 May
“Togg” Türkiyənin elektrik mühərrikli avtomobil bazarında lider olub
05 May
Şəhidlərimizin xatirəsinə həsr olunan anım mərasimləri keçirilib FOTO
05 May
Qərbi Azərbaycan İcması beynəlxalq ictimaiyyəti Erməni Qriqorian Kilsəsinin əməllərini pisləməyə çağ...
05 May
Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə keçirilən “Bakı marafonu 2024” başa çatıb ...
05 May
DİQQƏT ÇƏKƏNLƏR
Bakıda VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu işə başlayıb Prezident İlham Əliyev Forumun a...01 May 2024
Prezident İlham Əliyev Xarici ölkələrlə dostluq üzrə Çin Xalq Assosiasiyasının sədrini qəbul edib YE...29 Aprel 2024
Azərbaycan ilə Qırğızıstanın dostluğu və qardaşlığı əbədidir28 Aprel 2024
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Almaniyanın Kansleri Olaf Şolts birgə mətbuat konfransı keçiri...26 Aprel 2024
Tərəfdaşlıqdan strateji müttəfiqliyə25 Aprel 2024
ÇOX OXUNANLAR
İlham Əliyevin sülh və qlobal təhlükəsizlik missiyası01 May 2024
Tükdən nazik siyasət30 Aprel 2024
Qlobal liderdən həmrəylik çağırışı28 Aprel 2024
İlham Əliyevdən ədalət dərsi26 Aprel 2024
ADA Universitetində “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” mövzusunda beynəlxalq forum keçirilib Pr...24 Aprel 2024
"Dəmir yumruğ"un ikinci zərbəsi23 Aprel 2024
OXUCU MƏKTUBLARI
NƏŞRLƏRİMİZ
BAŞ REDAKTORDAN
Hamımızın Azərbaycan adlı bir Vətəni var! Qoynunda dünyaya göz açdığımız, minbir nemətindən dadıb isti qucağında boya-başa çatdığımız bu əvəzolunmaz diyar azərbaycanlı adını qürur və iftixarla daşıyan hər kəs üçün müqəddəs və ülvidir.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu Vətən müharibəsində zəfər çalaraq erməni işğalçılarını kapitulyasiyaya məcbur etdi, düşməni qovaraq ərazi bütövlüyünə nail oldu.
Bununla da Azərbaycan yeni inkişaf dövrünə qədəm qoydu.
Bu dövrdə dünyada mürəkkəb və ziddiyyətli proseslər davam etməkdədir!
Hələ də dünyada ədalətsizliklər mövcuddur!
Hələ də dünyada ikili standartlar var!
Hələ də dünyada güclülər zəiflərin haqqını tapdalamaq istəyir!
Odur ki, biz daima güclü olmalıyıq.
Güclü olmağın əsas şərti isə bizim birliyimizdir!
Dünyanın harasında yaşamağımızdan, hansı sahədə çalışmağımızdan asılı olmayaraq, əlbir və əlaqəli fəaliyyət göstərməyi bacarmalıyıq.
Azərbaycan naminə, onun dünyada yeri, yüksək nüfuzu uğrunda daim birlikdə mübarizə aparmalıyıq.
Yalnız bu halda anamız Azərbaycanı qoruya, yüksəldə və hamımız üçün qürur mənbəyinə çevirə bilərik.
Ulu yurdumuzun adını daşıyan "Azərbaycan" qəzeti də bu amala xidmət edir.
Əziz azərbaycanlılar! Sizi Azərbaycan naminə, övladlarımızın firavan və xoşbəxt gələcəyi uğrunda əlbir və əlaqəli fəaliyyətə çağırıram!