Bu gün dünyada əsas daşıma fəaliyyətini həyata keçirən 80-ə yaxın beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi mövcuddur. Belə bir qlobal şəbəkənin formalaşmasında Avropa bazarı aparıcı rol oynayır.
Avropa İtifaqı daxilində yeni tranzit və nəqliyyat marşrutlarının formalaşması isə "Trans-Avropa Nəqliyyat Şəbəkəsi" əsasında müəyyən edilir. Belə inteqrasiya olunmuş yanaşma regional bazarları üçüncü ölkələrin nəqliyyat şəbəkələri ilə birləşdirməyə imkan verir.
Maliyyə və informasiya axınlarının cəmləşməsi, xidmətin yüksək keyfiyyəti və göstərilən xidmətlərin müxtəlifliyi kapitalın dövriyyəsini sürətləndirir və geosiyasi gücə malik olur. Nəqliyyat rabitəsi dünya iqtisadiyyatının "qan damarları" dır. Böyük tarixi çaylar, okean yolları, dəmir yolları və avtobobil yolları, dünya informasiya magistralı Yer kürəsinin komunikasiya çərçivəsini təşkil edir və sivilizasiyalararası dialoqun əsasını yaradır.
Coğrafi atlas üzərindən baxsaq görərik ki, ümumilikdə beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri Şimal-Cənub və Şərq-Qərb yarımkürələrini birləşdirir və iqtisadi-ticari əlaqələrin genişləndirilməsində, sərnişinlərin və yüklərin ən sərfəli yollarla son məntəqəyə çatdırılmasında vasitəçilik edir. Dünya üzrə beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin bölgüsünə və intensivliyinə görə təsnifatlaşdırılmasına nəzər salaq: TRANSEUROPEAN NETWORK-Avropa İttifaqı çərçivəsində olan və Avropa ölkələrin bir-biri ilə birləşdirən tranzit; PANAVROPA tranzit koridoru - xüsusilə Mərkəzi və Şərqi Avropada cəmlənir; TRASECA - "Şərq-Qərb" nəqliyyat dəhlizi - Asiyanı, Qafqazı və Avropanı birləşdirən nəqliyyat dəhlizi; İNSTC - "Şimal-Cənub" nəqliyyat dəhlizi - İran ərazisindən keçməklə Fars körfəzi, Hind okianı və Cənub-Şərqi Asiya ölkələri ilə şimali Avropa, Skandinaviya və Rusiyanı birləşdirən nəhəng dəhliz; NAFTA-Şimali Amerika, Meksika və Kanadanın üzərində yerləşən dəhliz.
XXI əsrin əsas hadisələri Qərbi Avropa və Asiya-Sakit Okean iqtisadi və texnoloji inkişaf qütbləri arasında - beynəlxalq biznes üçün ən uzun sərhədin formalaşdığı Atlantik okeanından Sakit okeana qədər cərəyan edəcək. Qərbi Avropa, Asiya-Sakit Okean regionu və ABŞ arasında ticarət əlaqələrinin təmin edilməsində dəniz nəqliyyatı prioritet kimi qalarsa, Avrasiyada dünya marşrutlarının hərəkətindən sonra orta əsrlər tənəzzülə uğramış transkontinental kommunikasiyaların rolu Aralıq dənizindən Atlantik okeanına qədər artacaq.
2014-cü ildən başlayaraq Avropa İttifaqı nəqliyyat sektorunda əsasını Trans-Avropa nəqliyyat şəbəkəsi təşkil edən yeni siyasət yürüdür. Bu siyasətin əsas məqsədi kontinental - qərblə şərqi, şimalla cənubu birləşdirməkdir. Yeni nəqliyyat şəbəkəsində 94 su və 38 hava limanının, həmçinin 15 min kilometr modernləşdirilmiş sürətli dəmir yolunun birləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Nəqliyyatın iqtisadiyyatın inkişafında böyük rol oynaması, iqtisadi inkişafı stimullaşdırması, yeni iş yerlərinin yaradılmasına köməyi nəzərə alınaraq, Avropa nəqliyyat şəbəkəsinin inkişafının həm biznesə və həm də sıravi vətəndaşlara böyük həcmdə fayda verəcəyi gözlənilir.
Azərbaycana gəldikdə, əlverişli coğrafi mövqeyi olan ölkəmizin tranzit imkanları genişdir. Bəri başdan qeyd edək ki, müstəqilliyimizin ilk dönəmində Heydər Əliyevin, son 19 ildən çox müddətdə isə Prezident İlham Əliyevin praqmatik siyasətləri və qətiyyətləri sayəsində Azərbaycan həmin imkanlardan maksimum istifadə edərək regionun əsas tranzit ölkəsinə çevrilib. Qədim İpək yolunun bərpası, TRASEKA proqramının (Avropa-Qafqaz-Asiya dəhlizinin) reallaşdırılması, "Əsrin müqaviləsi", Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərləri, Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryol bağlantısı, "Cənub-Qərb" nəqliyyat dəhlizi kimi layihələr bu gün regionun, o cümlədən Azərbaycanın milli təhlükəzliliyinin, qonşu ölkələrlə inteqrasiya əlaqələrinin əsas qarantıdır.
Götürək Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmir yolunu. Bu dəmir yolunun ölkəmiz üçün siyasi-iqtisadi əhəmiyyətinin əvəzsiz olması danılmaz faktdır. BTQ region ölkələrinin tranzit imkanlarının artırılmasına, Avropa iqtisadiyyatı ilə inteqrasiyanın dərinləşməsinə, Avropa qonşuluq siyasətinin əhatə dairəsində əməkdaşlığın daha da inkişafına şərait yaradılmasında mühüm rol oynamaqdadır. Bu nəqliyyat dəhlizi Bakı-Tbilisi-Axalkalaki-Qars şəhərlərini əlaqələndirməklə Azərbaycan ilə Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi daxilində logistikanın ahəngdarlığında Qazaxıstan, Azərbaycan və Gürcüstan dəniz limanlarının tam gücü ilə işləməsində mühüm rol oynayır.
"Cənub-Qərb" nəqliyyat dəhlizinin (Fars körfəzi-İran-Astara və Xəzər dənizi-Qara dəniz-Avropa) bir sıra marşrutlardan üstünlüyü isə tranzit yükdaşımalarda məsafənin və sərf edilən vaxtın qısa olmasıdır. Bu nəqliyyat dəhlizi İran-Azərbaycan-Gürcüstan-Ukrayna ərazilərindən keçməklə Hindistandan Avropaya və əks-istiqamətə yükdaşımalarda vaxt itkisini əsaslı şəkildə azaldır. Bütün bunlardan göründüyü kimi, Azərbaycanın da əsas iştirakçısı olduğu qlobal layihələr nəqliyyat infrastrukturu bazarının iştirakçıları üçün olduqca əhəmiyyətlidir.
Natiq ALPSOY,
iqtisadçı ekspert
jpeg_1766151155.jpeg)
