NASA-nın Marsdan Nümunələrin Gətirilməsi (MSR) missiyası indiyə qədər düşünülmüş ən cəsarətli robot kəşfiyyat kampaniyasıdır. Bu, Qırmızı planetdən süxur nümunələrini toplamaq və onları Yerdəki laboratoriyalara qaytarmaq üçün çoxtərəfli cəhddir. Lakin missiya həm də olduqca bahalıdır. Ötən il aparılan araşdırmaya görə, onun 11 milyard dollara başa gələcəyi bildirilib. Bu gün NASA rəhbərliyi aşkar edib ki, əgər agentlik cari missiya planına sadiq qalarsa və illik büdcəsini məqbul səviyyələrə çatdırarsa, Marsdan nümunələr 2040-cı ilə qədər gətirilməyəcək.
Nümunələri daha sürətli və daha ucuz gətirmək üçün özəl şirkətlərə və agentliyin mərkəzlərinə yeni MSR yanaşması ilə bağlı müraciətlər edilib. Agentlik payıza qədər daha ətraflı missiya arxitekturalarını inkişaf etdirmək məqsədi ilə MSR üçün sənaye təkliflərini toplayacaq.
NASA-nın Marsın kəşfiyyatı üzrə keçmiş direktoru Orlando Fiqueronun rəhbərlik etdiyi 16 üzvdən ibarət panel tərəfindən keçən il müstəqil MSR araşdırmasından sonra Qırmızı planetin tədqiqi ilə bağlı real vəziyyət elan olunub. Onların hazırladıqları hesabatda MSR-in elmi əhəmiyyəti vurğulanıb, lakin missiyanın ilkin olaraq düşünüldüyü kimi 2027-2028-ci illərdə başlama ehtimalının “sıfıra yaxın” olduğu qeyd edilib.
Bugünkü açıqlamaya qədər NASA “Perseverance” robotik eniş aparatını işə salmağı planlaşdırırdı. Rover nümunələri eniş aparatına ötürəcək, bu da onları bort raketi ilə Marsın səthindən atacaq. Sonra Marsın orbitində onları Yerə qaytaracaq ESA tərəfindən inşa edilmiş kosmik gəmi fəaliyyətə başlayacaq.
ESA-nın kosmik gəmisinin 2027-ci ildə buraxılması və Mars ətrafında operativ orbitə 2030-cu ildən tez çatması planlaşdırılır. Hələ ki, NASA-nın missiyanın az hissəsi dəyişdirilib. Brifinq zamanı B.Nelson vurğulayıb ki, MSR-nin büdcə çətinlikləri təkcə missiya xərclərindən qaynaqlanmayıb. NASA, həmçinin Konqres və Ağ evin Birləşmiş Ştatların borc tavanını müvəqqəti olaraq dayandırmaq barədə razılığa gəldiyi 2023-cü ilin iyun ayına qədər uzanan agentlik miqyasında büdcə gərginliyi ilə üzləşir. Bu müqaviləyə NASA-nın büdcəsi də daxil olmaqla federal hökumətin qeyri-müdafiə xərclərinə 2 illik məhdudiyyət də daxildir. Bu müqavilə bağlanmazdan əvvəl NASA 2025-ci il büdcəsini 27 milyard dollardan çox proqnozlaşdırmışdı, amma növbəti ildə ayrılacaq vəsait bu rəqəmdən azı 2 milyard dollar az olacaq.

Ülkər XASPOLADOVA,
“Azərbaycan”