Bakının bəzi, xüsusən gözdən uzaq küçələrində, dalanlarında
atılan zibil torbalarını, səpələnmiş tullantıları kim görməyib ki?! Bu görüntülər
bizi bir sualla qarşı-qarşıya qoyur: biz həqiqətən təmizliyə və sanitar mədəniyyətinə
hər yerdə əməl edən xalqıqmı? Axı şərt yalnız evimizin, yaxud həyətimizin
parıldaması deyil. O həm də küçəmizin, məhəlləmizin, şəhərimizin, ölkəmizin təmizliyidir.
Zibilləri küçəyə atan, yerə, üzr istəyirik, tüpürən,
parklara tullantı qoyub gedən, ictimai yerlərdə ədəb-ərkan qaydalarına əməl etməyən
insan, əslində, təkcə ətrafa yox, cəmiyyətin mədəni simasına da xələl gətirir,
şəhərin abadlığına, təmizliyinə ləkə salır. Əslində, sanitar mədəniyyəti sadəcə
gigiyenik qaydalara əməl etmək deyil. Bu, insanın özünə və yaşadığı mühitə olan
hörmətinin təzahürüdür. Çünki təmizlik təkcə əllərimizi yumaq deyil, düşüncəmizi,
münasibətimizi saf saxlamağımızdır. Əgər
hər birimiz evimizdən çıxmazdan əvvəl "mən bu şəhərin bir parçasıyam"
deyə düşünsək, küçələrimiz, parklarımız tullantı poliqonuna çevrilməz,
ayağımızın altı ağız suyu ilə sulanmaz. Yaşadığımız şəhər, qəsəbə, kənd bizim
güzgüdəki əksimizdir, onun təmizliyi mədəniyyətimizi əks etdirir. Çünki təmizlik
həm də mədəniyyətdir, bəlkə də daha çox mədəniyyətdir.
Təəssüf ki, bəzən elə düşünürük ki, şəhərin təmizliyi yalnız
bu işlə məşğul olan qurumların işidir. Amma belə deyil. Bu, hər birimizin işidir,
yaxud işi olmalıdır. Cəmiyyətin mədəni səviyyəsini bilmək üçün bəzən küçədəki
zibil konteynerlərinə nəzər salmağın kifayət olması təsadüfi deyil. Zibilləri
konteynerlərin içinə yox, yanına atmaq, müxtəlif tullantılar üçün ayrılmış
konteynerlərə məhəl qoymamaq sadəcə ətraf mühitə laqeyd münasibətimiz yox, həm
də birbaşa bizim vətəndaşlıq məsuliyyətsizliyimizə işarədir.
Bir dəfə Bakı ətrafındakı küçələrdən birində qoyulmuş zibil
qutusunun üstündə bu sözlərlə rastlaşdım: "Zibili konteynerə at - mədəniyyətini
göstər". Bu o demək idi ki, Bakını təmiz saxlamaq sarıdan problemimiz var.
Fikirləşmirik ki, siqaret kötüyünü və ya plastik qabı yerə atmamaqla təkcə ətraf mühiti qorumuruq,
həmçinin mədəniyyətimizi, məsuliyyətimizi
göstəririk.
Bu işdə əlaqədar qurumların da üzərinə vəzifələr düşür. Məhz
bu baxımdan belə hallara yol verənlərə qarşı cərimə tətbiq edilməsi təqdirəlayiq
addımdır. Fərqinə varmayıb, əhəmiyyət verməyib əlindəki tullantını yerə
atdığına görə cibindən pul çıxan çətin ki, növbəti dəfə ətrafı zibilləsin. Məsələn,
siqaret kötüyünü küçəyə atanlar üçün 300 manat məbləğində cərimə müəyyən
edilib. Avtomobildən yola və ya yol kənarına tullantı atanlar üçün isə daha çox
cərimələr nəzərdə tutulur. Amma bu cərimələr insanları cəzalandırmaq üçün
deyil, düşündürmək, tərbiyələndirmək
üçündür. Çünki cərimələrin tətbiq olunması birbaşa ictimai məsuliyyətin
artırılması məqsədini güdür. Bu isə o deməkdir ki, hökumətin bu istiqamətdə
atdığı addımlar sadəcə cəza deyil, həm də nümunəvi davranışın formalaşması üçün
vasitədir. Cəmiyyət o zaman mədəni olur ki, insan öz davranışının nəticəsini dərk
edir və qaydalara əməl etməyi özünə borc bilir.
Təbii ki, söz təmizlikdən gedir. O təmizlikdən ki, onu həm də
ekoloji düşüncənin başlanğıcı hesab etmək mümkündür. Bugünkü plastik tullantı
sabah torpağın zəhərlənməsinə, havanın, suyun çirklənməsinə səbəb olur. Ona görə
də təmizliyi sadəcə "zibil" problemi kimi deyil, sağlamlıq məsələsi
kimi də qəbul etməliyik.
Amma bu vacib işdə təkcə ayrı-ayrı fərdlər məsuliyyət
daşımırlar. Yerli icra orqanlarının, kommunal və digər əlaqəli qurumların da bu
işdə üzərlərinə az məsuliyyət düşmür. Bu gün, məsələn, hətta paytaxtın küçə və
prospektlərində tullantı qabları problemi yaşanırsa və bu səbəbdən ətraf zibillənirsə,
günah təkcə vətəndaşlarda deyil. Çünki əlində, yaxud cibində zibil gəzdirməyi,
hətta bəzən qeyd etdiyimiz səbəbdən onu evə daşımağı hər kəs bacarmır.
Beləliklə, təmiz və mədəni şəhər yalnız cərimə ilə deyil, vətəndaşın
və şəhər təsərrüfatının birgə səyləri ilə mümkündür. Araşdırmalara görə, o şəhər
təmiz olur ki, orada ictimai intizam yüksəkdir. İntizamlı adam anlayır ki, cəmiyyətin
nizamı onun fərdi davranışlarından başlayır. Küçədəki təmizlik, yol hərəkətində
qaydalara riayət etmək, ictimai nəqliyyatda nizam-intizam bir-birini tamamlayan
mədəniyyət zəncirinin halqalarıdır.
Unutmayaq ki, təmizlik imandandır. Bu, yalnız dini deyil, həm
də mənəvi bir çağırışdır. Əgər hər birimiz ətrafımızda azacıq da olsa, təmizlik
yaratsaq, bütövlükdə şəhərimizin siması dəyişər. Cəmiyyətin rifahı, şəhərin təmizliyi,
gələcək nəsillərin sağlamlığı bizim bugünkü davranışlarımızdan asılıdır.
İntizamlı vətəndaş, mədəni cəmiyyət və təmiz şəhər - bu üçlük bir-birinin
davamıdır.
Züleyxa ƏLİYEVA,
"Azərbaycan"
