İqtisadiyyatın arteriyası

Azərbaycanın nəqliyyat sektoru bu rolu layiqincə yerinə yetirir

Azərbaycanın nəqliyyat sektorunda davam edən irəliləyiş, dinamizm göz önündədir. Son illər ölkəmizdə mükəmməl bir nəqliyyat infrastrukturu yaradılıb. Hava, dəniz, dəmir yolu və avtomobil nəqliyyatının inkişafı istiqamətində mühüm layihələr, islahatlar  həyata keçirilib. Qabarıq görünən bu islahatlar vahid nəqliyyat siyasətinin formalaşmasında çox böyük stimul yaradıb. 
Bəri başdan qeyd edək ki, nəqliyyat sektorunun inkişafı dövlətimizin əsas  prioritetlərindən biridir. Son 20 ilin hər birində Azərbaycanda ən azı min kilometr avtomobil yolunun, yüzlərlə kilometr dəmiryolunun tikilməsi və ya əsaslı təmir edilməsi dövlətimizin bu sahəni daim diqqət mərkəzində saxladığının göstəricisidir. İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə yeni hava limanlarının tikintisi, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanında görülən işlər, dəmir yolu infrastrukturunun şaxələndirilməsi, beynəlxalq avtomagistralların inşası və yenidən qurulması üçün ayrılan vəsaitlər göstərir ki, Azərbaycan nəqliyyat habına çevrilmək istiqamətində ardıcıl addımlar atır, qətiyyətli iradə ortaya qoyur. Bu yolların logistika və ticarətdə mühüm rol oynadığı gün kimi aydındır. Logistik yollar nəqliyyat sənayesinin vacib hissəsidir. Qədimdən mühüm nəqliyyat qovşağı hesab olunan İpək yolunun Azərbaycandan keçməsi ölkəmizin logistika sahəsində zəngin ənənələrə malik olduğunu göstərir.  İpək yolunun bərpası istiqamətində nəhəng qlobal təşəbbüsün mühüm halqası kimi çıxış edən Azərbaycan təkcə tranzit ölkə kimi yox, eyni zamanda Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmir yolu, "Şimal-Cənub" beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi kimi layihələrin də təşəbbüskarı və icraçısı kimi çıxış edir. Ölkəmiz coğrafi və iqtisadi mövqeyinə görə xüsusi əhəmiyyət daşıyır və yalnız Şərqlə Qərb arasında qapı rolunda çıxış etmir, eləcə də Şimalla Cənubu birləşdirən mühüm tranzit rolunu oynayır. 
Qeyd edək ki, tranzit daşımalarda dəmir yolu nəqliyyatının rolu əvəzsizdir. Dəmir yolu nəqliyyatı çox sərfəli olmaqla yanaşı, digər tərəfi ilə də fərqlənir. Bu, onun  qısa vaxtda tonlarla yükü daha uzun məsafələrə daşıma imkanına sahib olmasıdır. Prezidenti İlham Əliyev iyulun 4-də Qazaxıstanın paytaxtı Astana şəhərində "ŞƏT plyus" formatında keçirilən görüşdə çıxış edərkən dəmir yolu nəqliyyatına da toxunub: "Şimal-Cənub" dəhlizinin Azərbaycan seqmentinin dəmir yolu və avtomobil infrastrukturu hazırdır və uğurla fəaliyyət göstərir. Hazırda biz dəmir yolu daşımalarının həcminin ildə 15 milyon tona qədər artırılması üzərində işləyirik, sonradan zərurət yaranarsa, bu rəqəm 30 milyon tona çatdırılacaq". 
Həyata keçirilən irimiqyaslı layihələr ölkəmizin tranzit və yükdaşıma potensialından daha səmərəli istifadə etməsinə imkan yaradır. Dünyanın ən iri layihələrindən biri sayılan Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu qitələrarası daşımalar üçün geniş imkanlar açır. Asiya  ilə Avropa arasında ən qısa marşrut olan bu  yolun yaratdığı əlverişli şərait bir çox dövlətlərin, xüsusilə Şərq ölkələrinin diqqətini cəlb edir. Mövzuya bu baxımdan yanaşaraq deyə bilərik ki, hazırda iqtisadiyyatın sürətli və hərtərəfli ikişafında nəqliyyat sektorunun xüsusi çəkisi danılmazdır. Bu sektor məhsul və xidmətlərin istehsalı, paylanması və istehlakı sahəsində fəaliyyət növlərini əhatə etməklə iqtisadiyyatda  inkaredilməz rola malikdir. Nəqliyyat dünya ölkələrinin iqtisadi inkişafı zamanı "fəqərə sütunu" olmaqla sosial, iqtisadi, xarici siyasət və digər dövlət prioritetləri arasında körpü rolunu da oynayır. Əsas vəzifəsi və fəaliyyəti daşınma proseslərini həyata keçirməkdir. Daşınma prosesləri isə istehsal proseslərinin həyata keçirilməsinin mühüm şərtidir. İstehsal olunan və hazırlanan məhsullar daşınaraq istehlak yerlərinə (istehlakcılara) çatdırılır. Bu prosesin  Azərbaycanda necə həyata keçirilməsini bilmək üçün rəsmi statistikaya  müraciət edək. 
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, nəqliyyat sektorunda fəaliyyət göstərən müəssisə və fiziki şəxslər tərəfindən 2024-cü ilin yanvar-iyun aylarında 113,2 milyon ton yük və 967,4 milyon sərnişin daşınıb. 2023-cü ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə yük daşınması 4 faiz, sərnişin daşınması isə 8,2 faiz artıb. Yüklərin 57,9 faizi avtomobil,  30,1 faizi boru kəməri, 8,2 faizi dəmir yolu, 3,6 faizi dəniz, 0,2 faizi isə hava nəqliyyatı ilə daşınıb. Sərnişinlərin 87,7 faizi avtomobil, 11,7 faizi metro, qalan hissəsi isə digər nəqliyyat növləri ilə mənzil başına çatdırılıb.  Dəmiryol nəqliyyatı ilə 9,3 miyon ton yükün, 3849,8 min sərnişinin daşınması həyata keçirilib. 
Statistika  dəniz nəqliyyatındakı vəziyyəti belə açıqlayır: ilk altı ayda daşınan yüklərin həcmi 4125,7 min ton təşkil edib və əvvəlki ilin eyni vaxtı ilə müqayisədə 8,6 faiz azalıb. Yüklərin 48,7 faizi neft olub. Dəniz limanları tərəfindən 6852,1 min ton  həcmində yükləmə-boşaltma işləri həyata keçirilib və yüklərin 5487,9 min tonunu, yəni 80,1faizini tranzit yüklər təşkil edib. Daşınan sərnişinlərin sayı isə ötən ilin müvafiq  dövrü ilə müqayisədə 27,6 faiz artaraq 13,4 min nəfər olub.
Nəqliyyat sektorunda daşımaların həcmində xüsusi çəkisi daha böyük olan avtomobil nəqliyyatı ilə 848,6 milyon sərnişin daşınıb. Sərnişinlərin 95,3 faizi  avtobus, 4,7 faizi isə minik taksilərinin xidmətlərindən istifadə edib. Sərnişin dövriyyəsi 10 faiz artıb. Ümumilikdə ötən 6 ayda  Azərbaycanda nəqliyyatçılar 967,4 milyon sərnişinə xidmət göstərib. Sərnişinlərin 87,7 faizi avtomobil nəqliyyatı, 11,7 faizi metro, qalan hissəsi isə digər nəqliyyat növləri ilə daşınıb.
Statistik rəqəmlər  cəmiyyət həyatının göstəricisidir. Sadalanan rəsmi statistika sübut edir ki, Azərbaycanın ən mühüm qeyri-neft sektoru olan nəqliyyat sistemi hərtərəfli və dinamik inkişafdadır.
 

Züleyxa ƏLİYEVA, 
"Azərbaycan"