İbtidai insanlarla bağlı yeni tədqiqat nəticələri təqdim edilib
Təxminən 11 min 500 il əvvəl Yaxın Şərqdə kənd təsərrüfatının yaranması bəşəriyyət üçün əlamətdar hadisə idi. Homo Sapiens Afrikada 300 min ildən çox əvvəl yaranandan bəri ovçu-yığıcıların mövcud olduğu yoldan kənara çıxan həyat tərzində inqilab baş verib. Alimlərin yeni tədqiqatında bu dönüş nöqtəsindən əvvəlki dövrə aid yaxşı qorunmuş insan qalıqlarının azlığı əkinçilikdən əvvəlki insanların pəhrizi ilə əlaqədar suallara aydınlıq gətirir. Tədqiqatçılar Şimali Afrikadan gələn belə bir mədəniyyətin pəhriz təcrübələrini yenidən təhlil ediblər və təəccüblü şəkildə bitki əsaslı pəhrizi sənədləşdiriblər.
Tədqiqatçılar Mərakeşin şimal-şərqindəki Taforalt kəndi yaxınlığındakı bir mağarada tapılan təxminən 15 min il əvvələ aid 7 nəfərin qalıqları, onların kimyəvi tərkibini araşdırıblar. Bu insanlar İberomaurus mədəniyyətinin bir hissəsi olublar. Həmin qalıqlardakı karbon, azot, sink, kükürd və stronsium daxil olmaqla elementlərin formalarının və ya izotoplarının təhlili onların yedikləri bitkilərin və ətin növünü, miqdarını göstərib. Ərazidə müxtəlif yeməli yabanı bitkilərin, o cümlədən şirin palamut, şam qozası, püstə, yulaf və paxlalıların qalıqları da aşkar edilib. Mağarada tapılan sümüklərə əsaslanan əsas ov Barbar qoyunu adlanan növ olub.
Tədqiqatçıların dediyinə görə, bu insanlar hər ilin əhəmiyyətli hissələrində mağaradan istifadə edirdilər. Bu, şikar axtarışında gəzməkdən daha çox oturaq həyat tərzi keçirməyi təklif edir. Onlar ilin müxtəlif fəsillərində yetişən vəhşi bitkilərdən istifadə edirdilər, diş boşluqları isə nişastalı botanika növlərinə güvəndiyini göstərirdi. Mütəxəssislərin dediyinə görə, yeməli bitkilər mövsümi yırtıcı heyvan əti qıtlığından qorunmaq və müntəzəm qida təminatı üçün ovçu-yığıcılar tərəfindən ilboyu saxlanılmış ola bilər. Bu insanlar yalnız yabanı bitkilər yeyirlər. Maraqlıdır ki, tapıntılar bu qədim qruplar arasında dəniz məhsulları və ya şirin su qidası istehlakına dair minimal sübutlar tapıb. Bundan əlavə, görünür ki, bu insanlar yabanı bitkiləri öz körpələrinin qida rasionuna əvvəllər güman ediləndən daha erkən mərhələdə daxil ediblər.
Qalıqları tədqiq edilən 7 nəfər arasında iki körpə də olub. Körpənin ana südü ilə qidalanma dövründə əmələ gələn dişinin kimyəvi xassəsini və ölümündən bir müddət əvvəl qida rasionunu əks etdirən sümük toxumasının tərkibini müqayisə edən tədqiqatçılar zamanla onun qida rasionunda dəyişiklikləri müəyyənləşdiriblər. Sübutlar bərk qidaların təxminən 12 aylıq körpədə tətbiq olunduğunu, onların kənd təsərrüfatından əvvəlki cəmiyyət üçün gözləniləndən daha tez süddən kəsildiyini göstərib.
Alimlər hesab edirlər ki, yeni tədqiqat bəzi ovçu-yığıcı qrupların niyə kənd təsərrüfatına keçdiyini, digərlərinin isə keçmədiyini başa düşmək, kənd təsərrüfatı innovasiyalarının hərəkətvericiləri və insan cəmiyyətlərinin yeni yaşayış strategiyaları qəbul etmək qərarlarına təsir edən amillər haqqında dəyərli fikirlər verəcək.
Ülkər XASPOLADOVA,
“Azərbaycan”
Digər Xəbərlər
QƏZETİN ÇAP VERSİYASI
XƏBƏR LENTİ Bütün xəbərlər
Elm və təhsil naziri Masallıda vətəndaşlarla görüşüb
17 May
Rusiya səfiri: Britaniya Ukrayna müharibəsinin “de-fakto” iştirakçısıdır
17 May
Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenkonun Azərbaycana dövlət səfəri başa çatıb
17 May
“Azərbaycan Respublikasının 2023-cü il dövlət büdcəsinin icrasına dair illik hesabat”ı təsdiqlənib ...
17 May
Nazir müavini: COP29-un müvəffəqiyyətini təmin etmək üçün irəli sürülən təşəbbüslərin reallaşdırılma...
17 May
Kirayə mexanizmi çərçivəsində daha 328 mənzil vətəndaşların seçiminə verilir
17 May
Azərbaycan və Belarus prezidentləri Şuşada birgə nahar ediblər
17 May
Qarsda Zəngəzur dəhlizinin əhəmiyyəti müzakirə olunub
17 May
Nağdsız valyuta bazarında 9 milyard dollarlıq əməliyyat baş tutub
17 May
Son 10 ildə Prezidentin sərəncamları əsasında Naxçıvana 688 milyon manatdan çox vəsait ayrılıb ...
17 May
DİQQƏT ÇƏKƏNLƏR
Bakıda VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu işə başlayıb Prezident İlham Əliyev Forumun a...01 May 2024
Prezident İlham Əliyev Xarici ölkələrlə dostluq üzrə Çin Xalq Assosiasiyasının sədrini qəbul edib YE...29 Aprel 2024
Azərbaycan ilə Qırğızıstanın dostluğu və qardaşlığı əbədidir28 Aprel 2024
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Almaniyanın Kansleri Olaf Şolts birgə mətbuat konfransı keçiri...26 Aprel 2024
Tərəfdaşlıqdan strateji müttəfiqliyə25 Aprel 2024
ÇOX OXUNANLAR
İlham Əliyevin sülh və qlobal təhlükəsizlik missiyası01 May 2024
Tükdən nazik siyasət30 Aprel 2024
Qlobal liderdən həmrəylik çağırışı28 Aprel 2024
İlham Əliyevdən ədalət dərsi26 Aprel 2024
ADA Universitetində “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” mövzusunda beynəlxalq forum keçirilib Pr...24 Aprel 2024
"Dəmir yumruğ"un ikinci zərbəsi23 Aprel 2024
OXUCU MƏKTUBLARI
NƏŞRLƏRİMİZ
BAŞ REDAKTORDAN
Hamımızın Azərbaycan adlı bir Vətəni var! Qoynunda dünyaya göz açdığımız, minbir nemətindən dadıb isti qucağında boya-başa çatdığımız bu əvəzolunmaz diyar azərbaycanlı adını qürur və iftixarla daşıyan hər kəs üçün müqəddəs və ülvidir.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu Vətən müharibəsində zəfər çalaraq erməni işğalçılarını kapitulyasiyaya məcbur etdi, düşməni qovaraq ərazi bütövlüyünə nail oldu.
Bununla da Azərbaycan yeni inkişaf dövrünə qədəm qoydu.
Bu dövrdə dünyada mürəkkəb və ziddiyyətli proseslər davam etməkdədir!
Hələ də dünyada ədalətsizliklər mövcuddur!
Hələ də dünyada ikili standartlar var!
Hələ də dünyada güclülər zəiflərin haqqını tapdalamaq istəyir!
Odur ki, biz daima güclü olmalıyıq.
Güclü olmağın əsas şərti isə bizim birliyimizdir!
Dünyanın harasında yaşamağımızdan, hansı sahədə çalışmağımızdan asılı olmayaraq, əlbir və əlaqəli fəaliyyət göstərməyi bacarmalıyıq.
Azərbaycan naminə, onun dünyada yeri, yüksək nüfuzu uğrunda daim birlikdə mübarizə aparmalıyıq.
Yalnız bu halda anamız Azərbaycanı qoruya, yüksəldə və hamımız üçün qürur mənbəyinə çevirə bilərik.
Ulu yurdumuzun adını daşıyan "Azərbaycan" qəzeti də bu amala xidmət edir.
Əziz azərbaycanlılar! Sizi Azərbaycan naminə, övladlarımızın firavan və xoşbəxt gələcəyi uğrunda əlbir və əlaqəli fəaliyyətə çağırıram!