Havayı qrant tələdə olur
Qərb ölkələri təkcə Ermənistana silah-sursat verməklə, maddi yardım göstərməklə deyil, həm də qrant xisləti ilə ölkəmiz əleyhinə addımlar atır. Bu addımlardan isə ürəkaçan səs gəlmir. Çünki pis niyyətlə atılan addımlardır. Bu, bir növ tülkünün həccə getməsinə bənzəyir. Qrantı əlində əsas tutan Qərb ölkələri cəlbedici layihələrin pərdəsi arxasından müxtəlif təşkilat və cəmiyyətlər vasitəsilə ölkəmizin içərilərinə soxulurlar. Guya ki, nəyəsə kömək edir, nəyi isə inkişaf etdirirlər.
Belə şirnikdirici layihələrdən biri də Avropa İttifaqının elan etdiyi "Şərq tərəfdaşlığı proqramına daxil olan ölkələr"də demokratiya və insan hüquqlarının inkişafını ehtiva edən yüksək məbləğli qrant layihəsidir. Layihə Ukrayna, Moldova, Belarus, Gürcüstan və Ermənistanla yanaşı, Azərbaycanı da əhatə edir. Rəsmi elana görə, bu layihə "ictimai maraq kəsb edən mövzular üzrə jurnalist araşdırmalarının həyata keçirilməsini" nəzərdə tuturdu. Müsabiqəyə müraciət edənlərin hər birinin 100 min avro məbləğində uduş əldə edəcəkləri vəd olunurdu. Donor qismində çıxış edən ABŞ institutları, o cümlədən USAİD, ABŞ-nin Azərbaycandakı səfirliyi 2023-cü il üzrə böyük məbləğli qrant vəsaitləri üçün maliyyə qapılarını geniş açmışdılar. Layihəyə görə, "Peşəkar medianın inkişafı", "Vətəndaş jurnalistikasının təşviqi", "Media ehtiyaclarının qiymətləndirilməsi", "İctimai maraq kəsb edən mövzularda sosial media fəallığının artması" və digər bu kimi istiqamətlərdə təqdim edilən hər bir layihə üzrə 65 min ABŞ dolları məbləğində qrant vəsaiti qazanmaq mümkün idi.
2023-cü ildə Azərbaycanda ictimai sektor üzrə qrant layihələri təqdim edənlərin siyahısında fəallıq göstərənlərdən biri də Avropa Şurasıdır. AŞ sosial, iqtisadi, mədəni və digər istiqamətlər üzrə layihələr üçün ümumilikdə 4,5 milyon avro məbləğində vəsait ayırıb. Bunlar üzdə görünən məşhur donorlardır. Bu ilin qrant layihələrində Azərbaycana yer ayırmış təşkilat və fondların siyahısı genişdir. Tanınan və tanınmayan çoxsaylı donorlar Azərbaycanda "ictimai maraq kəsb edən mövzular üzrə araşdırmaların həyata keçirilməsi üçün" yüksək məbləğli qrant müsabiqələri elan ediblər.
İlk baxışdan layihələrin istiqamətlərində ziyanlı heç nə yoxdur. Donor institutlarının ölkəmizdə yenidən fəallaşması, Azərbaycana maraq göstərməsi, ictimai problemlərin aradan qaldırılmasına dəstək verməsi yaxşı haldır. Deyə bilərlər ki, dolayısı ilə ölkəmizdə demokratik ənənələrin inkişafına, modern trendlərə uyğun icmaların formalaşmasına təkan verirlər. Təəssüf ki, bütün bunlar zahiri görüntülərdir, aldadıcı manevrlərdir. Təcrübə göstərir ki, əksər Qərb institutları demokratik inkişafı hədəfləyən layihələr adı altında adətən çirkin niyyətlər həyata keçirirlər. Cəmiyyətin demokratikləşdirilməsi yerinə, məsuliyyət hissini itirmiş, milli dəyərlərə arxa çevirən təşkilatlar hazırlayırlar. Təəssüf ki, bənzər əlamətlər 2023-cü il üzrə elan edilmiş qrant proqramlarında da aydın göründü. Həm də daha kəskin formada.
Qərbin məharətlə qurduğu tora düşmüş bəzi QHT-lər və KİV nümayəndələri bəlkə də heç qrantın nə olduğunu əməlli-başlı bilmirlər. Lakin çirkin məqsəd güdən külli miqdarda verilən pullar onların gözlərini bağlayıb. Əgər belə olmasaydı, KİV nümayəndələri müsabiqələrə qoşulmazdan əvvəl özlərinə əziyyət verib qrantın nə olduğunu öyrənərdilər. Məhz ondan sonra lazım bilsəydilər, bu addımı atardılar. Təssüflər olsun ki, bu gün törətdikləri əməllərə görə haqlarında həbs qəti-imkan tədbirləri verilən media nümayəndələri qrantı almazdan əvvəl bunu fikirləşməyiblər, atacaqları addımların sonrasını götür-qoy etməyiblər. Ciblərinə qoyduqları pullardan uzağı görməyiblər. Halbuki Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanununda açıq-aydın yazılıb: "Qrant - humanitar, sosial və ekoloji layihələri, müharibə və təbii fəlakət nəticəsində ziyan çəkmiş ərazilərdə dağılmış istehsal, sosial təyinatlı obyektlərin və infrastrukturun bərpası üzrə işləri, təhsil, səhiyyə, mədəniyyət, hüquqi məsləhət, informasiya, nəşriyyat və idman sahələrində proqramları, elm, tədqiqat və layihələşdirmə proqramlarını, dövlət və cəmiyyət üçün əhəmiyyət kəsb edən digər proqramları hazırlamaq və həyata keçirmək üçün qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada göstərilən yardımdır". Əslində, bunu bilmək vətəndaşdan elə də böyük bilik tələb etmir. Sadəcə olaraq, bunu öyrənməyə maraq lazımdır. Təəssüf ki, onların qazanacaqları pullar öyrənməli olduqları bilikləri kölgədə qoyub. Buna görə də ciblərindən uzağı görməyiblər.
Başqalarından şəffaflıq tələb edən Qərb ölkələri özləri işlərini qalın pərdələr arxasında görürlər. Qrant müsabiqələri bütün QHT və KİV, sosial media fəalları üçün açıq elan olunsa da, son seçimin heç də şəffaf aparılmadığı görünür. Sonda qaliblərin adları ictimailəşdirilmir. Əgər bu sahədə xüsusi tədqiqat aparılmasa, kimin müsabiqə keçirdiyini, kimin qalib olduğunu aydınlaşdırmaq mümkün deyil. Ödənişləri də mütləq şəkildə bank hesabı vasitəsilə deyil, nağd şəkildə ödəyirlər. USAİD, Aİ (AK) və qrant verən səfirliklər 2014-cü ildən sonra bu mexanizmi geniş tətbiq edirlər. Qeyri-leqal, qeyri-məqbul istiqamətlər üzrə layihələri icra etmiş QHT və KİV məsuliyyətdən yayındırılırlar. Bu da Qərbin şəffaflığı!
ABŞ-nin təxribat institutları qrant vasitəsilə Azərbaycanda radikal feministlər, "Abzas Media", "Toplum TV", "Demokratik Təşəbbüslər İnstitutu" qismində "yığcam və çevik qruplar" formalaşdırıblar. Noyabrın 21-də "Abzas Media" xəbər saytının direktoru Ülvi Həsənli və baş redaktoru Sevinc Abbasova (Vaqifqızı) Bakı şəhər Baş Polis İdarəsinin əməkdaşları tərəfindən saxlanılıblar. Onların ofis və evlərində axtarış aparılıb. Mənbəyi bilinməyən 40 min avro məbləğində vəsait götürülərək sənədləşdirilib. Təbiidir ki, bu pullar Qərb ölkələrinin çirkin niyyətlərini həyata keçirmək üçün onlara verdiyi qrantların bir hissəsidir.
Azərbaycan dövləti şəffaflığı təmin etmək üçün lazımi addımları atıb, atır və atmağa da həmişə hazırdır. Çox təəssüflər ki, demokratiyadan, şəffaflıqdan, qanunçuluqdan gen-bol dəm vuran Qərb ölkələrinin fondları, təşkilatları, əslində, çirkli işlər görürlər. Diqqətlə fikir verəndə görürük ki, qrantlar hesabına Azərbaycanda, guya, insan haqları, demokratiya uğrunda mübarizə apardığını iddia edən Qərb təşkilatları faktiki olaraq özləri qanunları pozur və gizli şəkildə maliyyə fırıldaqları ilə məşğul olurlar. Maliyyənin xərclənməsi ilə bağlı ictimaiyyətə hesabat verməyi də "unudurlar" .
Qərb ölkələrinin müxtəlif adlar altında atdıqları məqsədyönlü addımlar dövlətimiz üçün ciddi təhlükədir. Ona görə də xaricdən ölkəmizə ayaq açan belə təhlükələrin qarşısı hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən qətiyyətlə alınır. Peşəsindən asılı olmayaraq hər kəs əməlinə görə məsuliyyət daşıyır. Qoy bunu Qərb ölkələrinin qrantlarına aldanıb tora düşənlər unutmasınlar. Ölkəsinə, dövlətinə xəyanət yolu tutmasınlar.
Vahid MƏHƏRRƏMOV,
"Azərbaycan"
