"Mən həmişə əlimin qabarına və bir də dövlətimə
güvənmişəm”
"Bağa baxsan
bağ, baxmasan dağ olar” deyib atalar. Amma Qubanın Çərtəpə kəndindən olan Rəşid
baxdığı bağı dağdan da əzəmətli bilir, ona həmişə həyan durduğunu deyir: "Dara düşdüm,
əlimdən gilas bağı tutdu, meyvəsi, bəhəri ilə köməyə gəldi”. Ola bilər ki, kiməsə
Rəşidin beş-on ağac haqqında dediyi qədərindən artıq görünsün. Amma onun hekayətinə
qulaq asanda ixtiyarsız razılaşırsan ki, adam heç nəyi şişirtmir, hamısını olduğu
kimi danışır.
"Dərd də gələndə
azar kimi, batmanla gəlir”. "Qətl günü” romanı belə başlayır. Rəşidin də üstünə
bu ilin əvvəlindən çətinliklər ardı-arası kəsilmədən qoşun kimi yeridi. Əvvəl uşağı
əsgər getdi. Ərköyün idi oğlu, ona görə tab gətirmədi, xəstələndi, bir xeyli hospitallarda
müalicə aldı. Müalicə pulsuz idi, həkimlər də, adamın başının üstündə Allah var,
gərək olanı deyəsən, uşağa yaxşı baxırdılar. Amma ölkənin bir başından durub o biri
başına əsgər yanına bir neçə dəfə getmək heç də havayı başa gəlmir. Birincisi, tək
getmirsən, ikincisi, uşağa mütləq evdən sovqat aparmalısan. Sözün qısası, nəticədə
əlinə gələn yollara sovrulur.
Ondan əvvəlki
ildə isə yoldaşı xəstələnmişdi, ödünü götürmüşdülər. Bu da bir xərc idi və yerini
hələ doldurmamışdı. Həyat yoldaşı sağaldı, uşaq da dirçəldi, amma tərslikdən öz
səhhətində problemlər yarandı, böyrəkləri sözə qulaq asmadı. Analizlər, yoxlamalar,
ilkin müalicələr xeyli pul apardı, amma faydası olmadı.
Yaxşı mütəxəssisə
müraciət etmək üçün Bakıya getmək lazım gəldi. Məlum oldu ki, daş var və bu daş da böyrəyin fəaliyyətini heçə
salıb. Ya daş parçalanmalı, ya da böyrək götürülməlidir. Hər iki halda cərrahiyyə
əməliyyatı qaçılmazdır.
Rəşid danışır
ki, vallah, bu xəstəliklər bir yana, mənə ən çətin gələn iş toyları yola vermək
idi:
- Lap dirəndik,
ailə büdcəsi nə qədər böyük olsa da, rezin deyil ki, dartıb istədiyin qədər uzadasan.
Bu ağırlığa tab gətirmək mümkün olmadı. Xırda-xırda dost-tanışdan, qohum-əqrabadan
yığdığım borclar da qalaqlanıb şişdi, çıxdı kəllə-çarxa.
Kişi dara
düşəndə birinci özünə güvənməlidir. Rəşid tövrünü pozmadan sonrasını danışdı: "Mənim də atamdan miras qalan bir hektar
pay torpağım var. Yarısında alma bağı salmışam, yarısına da gilas əkmişəm. Almadan
elə də qazanc qalmır, elə bil bağ səni özünə nökər tutur. Gilas isə sərfəli meyvədir.
Qulluğu çətin olsa da, almadan daha çox nəvaziş istəsə də, qazancı babat olur. Mən
də ona ümid edirdim ki, bu il meyvə bol olacaq, gilas üzümü ağardacaq, vəziyyəti
yoluna qoya biləcəyəm”.
Amma hələ
tez imiş... İnsan dara düşəndə ya kimsə əlindən tutur, ya da nəyəsə ümid bəsləyir.
Kişi adətən özünə, əlinin qabarına güvənər. Rəşidin də güvənc yeri əlinin qabarı
və atasından miras qalan iki bağ idi. Əkib-becərmişdi, nazını çəkmişdi, yaxşı, pis
bəhəri vardı. Amma dərd gələndə ara verməz ki...
Gilaslar çiçəkləyəndə
qəfildən soyuqlar düşdü, bu da bağı bir xeyli bəhərdən saldı. Sonra güclü külək
əsdi, bu da ikinci zərbə oldu. Rəşid bütün bağ sahibləri kimi, ağaclardan əl çəkmədi,
cərrahiyyə əməliyyatında əvvəl böyrəyinə kateter qoymuşdular ki, kreatin aşağı düşsün,
başqa cür cərrahiyyə əməliyyatına getmək mümkün deyildi: "Həkimlər tapşırmışdı ki,
iş görməyim, sərt hərəkətlər etməyim, amma başqa yol da yox idi. Bağ ümid yerim
idi, elə bilirdim ağaclar məni çağırırlar ki, gəl suyumuzu, dərmanımızı ver. Köhnə
maşına əl gəzdirib ayağa qaldırdım, hər gün oturub gedirdim bağa, daş yol da adamı
elə silkələyirdi ki, dəymişim qalıb kalım tökülürdü. Amma dözdüm, bağı qaldırdım”.
Sən saydığını
say, gör fələk nə sayır. Rəşid cərrahiyyə əməliyyatına Bakıya gələndə artıq bir
ətək borcu yığılmışdı. Əlində qalan qəpik-quruşu da pul saymaq olmazdı. Çiçəyinin
bir qismi soyuqdan, küləkdən tökülən bağ da nə məhsul verəcəkdisə, məlum deyildi.
31 il əvvəl
oxuduğu fizika-riyaziyyat təmayüllü 1 nömrəli orta internat məktəbindən keçmiş sinif
yoldaşları biləndə ki, Rəşid Bakıdadır, ona baş çəkdilər. Uzun illər bir-birindən
xəbərsiz qalmışdılar. Yalnız internet ayaq tutub yeriyəndən sonra tapışmışdılar,
artıq 4-5 il idi ki, hər yay görüşürdülər. Qalan vaxtları da əlaqəni kəsmirdilər,
zəngləşirdilər, imkan olanda bir-birinin evinə qonaq gedirdilər. Yəni bir-birindən
xəbərləri vardı. Güclü riyaziyyatçı olduqları üçün dolanışıqları da pis deyildi.
Aralarında elələri var ki, öz biznesini qurub, bəziləri də Rusiyada iş sahibidirlər.
Sosial şəbəkədə özlərinə qrup yaratmışdılar.
Rəşid xəstəxanaya
girməmiş bu qrup artıq cərrahiyyə əməliyyatının xərcini ödəmişdilər. Amma Rəşidin
bundan xəbəri yox idi. O, beynində plan cızırdı ki, Allah qoysa, bağının meyvəsini
dərəcək, kimə borcu varsa, gilas mövsümündə
qaytaracaq.
Əməliyyata
bir gün qalmış sinif yoldaşları yığışıb Rəşidi qonaq aparırlar. Ha dirənir ki, qardaş,
gəzə bilmirəm, böyrəyimdə kateter var, qonaqlıqda oturası halım yoxdur, uşaqlar
əl çəkmirlər. Süfrə açırlar, məclis qururlar, ona da deyirlər ki, ürəyini sıxma,
cərrahiyyə əməliyyatının pulu ödənib. O, cavab verəndə ki, borclu qalmaram, bağım
meyvə verəcək, pulunuzu qaytaracağam, əsəbiləşiblər ki, üzünə belə baxmarıq, salam
vermərik.
O, xəstəxanada
əməliyyat olunanda Qubada yer-göy bir də yerindən oynadı, elə dolu yağdı ki, gəl görəsən. Bütün rayonda
dolu düşən bağların hamısına, o cümlədən Rəşidinkinə əməlli-başlı ziyan dəydi. Lakin
kənddən gəlib onu yoluxanlar Rəşidə bunu demədilər. Xəstəxanadan çıxıb rayona gələn
Rəşid bir neçə gün sonra güc-bəla ilə maşına oturub, bağa baş çəkəndə gördü ki,
əvvəlki gilasın yarısı da qalmayıb.
Heç nə demədi,
amma yenə tez-tez bağına baş çəkdi, ağacları vaxtlı-vaxtında suvardı, gübrəsini,
dərmanlarını verdi. Düzdür, meyvəsi az oldu,
amma bazarda qiymət elə yuxarı oldu ki, əlinə ağlına gəlməyən pul gəldi və irili-xırdalı borclarının hamısını qaytardı. Bir
sinif yoldaşlarından savayı. Onlara gedib desəydi ki, pulunuzu gətirmişəm, aləm
qarışacaqdı.
Rəşid deyir
ki, Tanrı dostlarını qorusun, amma insanın öz əli ilə qazandığı ruzidən şirin heç
nə yoxdur:
- O bağı salanda
alma əkmək istəyirdim, amma dostlarımdan biri gəlib "gilas qələmləri var, almaq
istəmirdim, amma məcbur etdilər, almasan quruyacaqlar, hayıfdır, elə-belə götür
ək” dedi. Onlara heyifsilənib əkmişdim, elə bil yiyələri yox idi, yetim idilər.
Əkdim, sanki o ağaclara həyat verdim, indi onlar da elə bil əvəzini qaytarırlar.
Sonra da sözünə
davam etdi: "Mənim üçün ən çətini yol idi, canım ağrıyırdı, ancaq bağdan da əl götürə
bilmirdim. Bir şad xəbər də deyim, kəndimizə asfalt yol çəkməyə başlayıblar. İndi
qızğın iş gedir. Bir neçə aya yəqin ki, yollar
şüşə kimi olacaq. Çətin ağlım kəsir ki, buna mənim qədər kimsə sevinsin. Axı o yolda
mənim qədər ağrıyan ikinci adam kəndimizdə yoxdur. İndi rayon mərkəzinə gedən yol
da xeyli qısalıb, meyvə də daşınanda silkələnib zay olmayacaq. Mən həmişə əlimin
qabarına güvənmişəm, amma çətin gündə bir dostlarım, bir də dövlətim dayaq olub”.
Bahadur İMANQULİYEV,
"Azərbaycan”
