Anamın gözünün nuru, əlinin sığalı hopmuş xalça
Hər xalqın, hər millətin milli ənənələrini, mənəvi dəyərlərini özündə əks etdirən nümunələri var. Azərbaycanda da milli bəzək ornamentlərini özündə əks etdirən nümunələr çoxdur. Həmin ornamentlərə xalça və xalça məmulatlarında, tikmə, zərgərlik, şəbəkə işlərində, kaşı və silahlarda, eləcə də tətbiqi sənətin digər növlərində sadə və mürəkkəb formada rast gəlinir.
Xalça mənim uşaqlığımın işıqlı yaddaşının əlvan boyalarıdır. Ötən əsrin 70-ci illərində anam evimizdə xana qurub xalça toxuyurdu. Bəzən mən də yanında oturub ilmə vururdum. Onun əllərinə baxıb vurduğum ilmələr xalçadakı al-əlvan naxışların içində kobudluğu ilə seçilirdi. Anam həmin ilmələri söküb yenisini vururdu. İlmələrimi sökdüyünə görə ağladığım zamanlar da olurdu. Amma sonralar anladım ki, naşı əlində vurulmuş ilmə xalçada yamaq kimi görünür.
İndi həmin xalçalardan biri evimdədir, ailə quranda anam cehiz verib. O xalça evimin ən dəyərli əşyasıdır. Hərdən xalçaya baxanda ixtiyarsız uşaqlığıma dönürəm. Üzərində həkk olunmuş bir-birindən maraqlı təsvirlər, al-əlvan rəngli iplərdən ərsəyə gəlmiş milli ornamentlər və bunun kimi saymaqla bitib-tükənməyən digər naxışlar o illərin ruhunu xatırladır mənə. Bir anlıq düşüncələrimin qanadında keçmişə səyahət edirəm. Tamam fərqli bir hissin eyforiyasına qapılır, fərqli duyğulara köklənirəm. Anamın min zəhmətlə, böyük səbirlə, təmkin və zövqlə ərsəyə gətirdiyi başqa xalçaları da olub. Əminəm ki, indi o xalçalar hansı evdədirsə, oraya da xüsusi gözəllik və yaraşıq verir.
Milli mədəniyyətimizin ayrılmaz hissəsi olan xalçaçılıq Azərbaycan xalqının əsrlərlə yaratdığı, qoruyub saxladığı, nəsildən-nəslə ötürdüyü sənət növüdür. Xalça toxumaq xalçaçının ruh aləminə səyahətidir. Onun al-əlvan ilmələrlə vurduğu naxışlar hiss və duyğularının ahəngindən yaranmış bir çələngdir. Bu əlvanlıq ən zəngin dəyər kimi yüz illərdir ilmələrdə yaşayır. Bizim xalçaların çeşnisi, çeşidi, rəngarəngliyi dünyanın başqa xalqlarının xalçalarında əks olunmayıb. İranda, Əfqanıstanda. Mərkəzi Asiyada da xalça toxumaq geniş yayılıb. Onların toxuculuq sənətində daha çox gül, yarpaq, budaq kimi təbiət formalarından ibarət olan nəbati naxışlar diqqət çəkir. Bizim xalçalarda isə kainat haqqında təsəvvürlər, astronomiya ilə bağlı həndəsi elementlər üstünlük təşkil edir.
Xalçanı yaratmaq azdır, onu yaşatmaq və araşdırmaq əsasdır. Məhz bu prinsipə söykənən Azərbaycan Xalça Muzeyi dünyada bu qəbildən yaradılan ilk muzeydir. Vaxtilə İçərişəhərdə yerləşən "Cümə" məscidində olmuş muzey indi bükülmüş xalçanı xatırladan yeni binada fəaliyyət göstərir.
Yüzilliklərin o tayından boylanan Azərbaycan xalçası ümumbəşəri mədəniyyətlə zənginləşərək dünya dəyərləri sırasında öncül yerlərdən birində bərqərar olub - 2010-cu ildən UNESCO-nun Qeyri-maddi mədəni irsin reprezentativ siyahısına daxildir. Onu da qeyd edək ki, bu məsələdə Birinci vitse-prezient, Heydər Əliyev Fondunun Prezidenti Mehriban xanım Əliyeva anaların əl əməyindən, göz nurundan, duyğularından, yaşantılarından başlayan, Vətən tarixinin şahidi, yol yoldaşı olan Azərbaycan xalçaçılıq məktəbinin hamisidir. Bu, bəlkə də təsadüfi deyil, mənsub olduğu ailə ilə birbaşa bağlılıqdan irəli gələn haldır. Babası, görkəmli yazıçı Mircəlal Paşayevin "Bir gəncin manifesti" əsərində toxuduğu xalçanı ehtiyac üzündən bazara çıxaran Sona xanım onu ingilisə satmır, "İtə ataram, yada satmaram" deyərək milli qürurunu alçaltmır. Yazıçı Azərbaycan anasının obrazını qədim və ənənəvi sənət növü olan xalçaçılıqla dolğunlaşdıraraq, onun cəsarətini və qürurunu bu yolla ön plana çəkib yaddaşlarda əbədi həkk edib. Nəvəsi isə Azərbaycan xalçasını yerdən göylərə qaldırıb.
Analarımızın toxuduğu xalçalar özünün simvol zənginliyi ilə digər məişət əşyalarından fərqlənir. Çünki hər naxışın öz adı, öz mənası var. Anam xalça toxuyarkən dünyanı necə gördüyünü, el-obanın həyat tərzini çeşnilərdə simvolların şərti dili ilə həkk edirdi. Mənə elə gəlir ki, onun naxış elementləri təbiətdəki bitkidə, quşda, heyvanda belə mövcud deyil. Anam deyirdi ki, xalçanın ruhu onun naxışında və rəngindədir. Rənglərin ruhu ilə naxışların rəqsindən yaranan ahəng Azərbaycan xalçalarında simvol və işarələr dünyasının təsvir dilidir. Həmin işarə və təsvirlər ta qədimdən bu günə kimi yol gələn Quba, Bakı, Şirvan, Gəncə, Qazax, Qarabağ, Təbriz xalçaçılıq məktəblərində əks olunaraq xalçanı bəzəyən haşiyə və zolaqlardan ibarət kompozisiyanı tamamlayır. Həmin kompozisiyanın əsas elementləri heyvan, quş və bitki təsvirləridir. Bu təsvirlərdən hər məktəb özünəməxsus istifadə edir. Anamın toxuduğu xalçalarda Gəncə xalçaçılıq məktəbinin elementlərini özündə əks etdirən sürməyi göy, lalə və zoğalı qırmızı rənglər üstünlk təşkil edirdi. Seyrək ilmələri olsa da, bədii xüsusiyyətləri ilə seçilir və qalın olurdu. Ona görə də anamın əlinin sığalı, gözlərinin nuru ilə ərsəyə gələn, ortasında səkkizbucaqlı, dörd tərəfində isə sıra ilə düzülmüş medalyonu xatırladan həndəsi təsvirli, əriş-arğacı təbii boyalı yundan olan cehizlik xalçam 35 ildir rəngini və qalınlığını itirməyib.
Züleyxa ƏLİYEVA,
"Azərbaycan"
Digər Xəbərlər
QƏZETİN ÇAP VERSİYASI
XƏBƏR LENTİ Bütün xəbərlər
Prezident İlham Əliyev Cəbrayıl rayonunun Sarıcallı kəndinin təməlini qoyub YENİLƏNİB
18 May
Əlahiddə Ümumqoşun Ordu müddətdən artıq həqiqi hərbi xidmət keçmək istəyənlərin qəbulunu elan edir ...
18 May
Birinci xanım Mehriban Əliyeva instaqram hesabında Zəngilan səfəri ilə bağlı paylaşım edib VİDEO ...
18 May
DSX-nin birləşmə və hərbi hissələrində gənc əsgərlərin andiçmə mərasimi keçirilib ...
18 May
Qarabağ Universiteti ilə bağlı sualları cavablandırmaq üçün yeni 146-6-1 xətti açılıb ...
18 May
Qarabağ Universitetinin bukleti hazırlanıb
18 May
Cəbrayılın Karxulu kəndinin təməli qoyulub YENİLƏNİB
18 May
Yüksək təsvir yenilənməsinə sahib ilk monitor təqdim edilib
18 May
Şəkər pambığına bənzəyən ekzoplanetin kəşfi
18 May
Dörd ayda əhalinin sosial ödənişlərinə 2 milyard 914 milyon manat xərclənib
18 May
DİQQƏT ÇƏKƏNLƏR
Bakıda VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu işə başlayıb Prezident İlham Əliyev Forumun a...01 May 2024
Prezident İlham Əliyev Xarici ölkələrlə dostluq üzrə Çin Xalq Assosiasiyasının sədrini qəbul edib YE...29 Aprel 2024
Azərbaycan ilə Qırğızıstanın dostluğu və qardaşlığı əbədidir28 Aprel 2024
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Almaniyanın Kansleri Olaf Şolts birgə mətbuat konfransı keçiri...26 Aprel 2024
Tərəfdaşlıqdan strateji müttəfiqliyə25 Aprel 2024
ÇOX OXUNANLAR
İlham Əliyevin sülh və qlobal təhlükəsizlik missiyası01 May 2024
Tükdən nazik siyasət30 Aprel 2024
Qlobal liderdən həmrəylik çağırışı28 Aprel 2024
İlham Əliyevdən ədalət dərsi26 Aprel 2024
ADA Universitetində “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” mövzusunda beynəlxalq forum keçirilib Pr...24 Aprel 2024
"Dəmir yumruğ"un ikinci zərbəsi23 Aprel 2024
OXUCU MƏKTUBLARI
NƏŞRLƏRİMİZ
BAŞ REDAKTORDAN
Hamımızın Azərbaycan adlı bir Vətəni var! Qoynunda dünyaya göz açdığımız, minbir nemətindən dadıb isti qucağında boya-başa çatdığımız bu əvəzolunmaz diyar azərbaycanlı adını qürur və iftixarla daşıyan hər kəs üçün müqəddəs və ülvidir.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu Vətən müharibəsində zəfər çalaraq erməni işğalçılarını kapitulyasiyaya məcbur etdi, düşməni qovaraq ərazi bütövlüyünə nail oldu.
Bununla da Azərbaycan yeni inkişaf dövrünə qədəm qoydu.
Bu dövrdə dünyada mürəkkəb və ziddiyyətli proseslər davam etməkdədir!
Hələ də dünyada ədalətsizliklər mövcuddur!
Hələ də dünyada ikili standartlar var!
Hələ də dünyada güclülər zəiflərin haqqını tapdalamaq istəyir!
Odur ki, biz daima güclü olmalıyıq.
Güclü olmağın əsas şərti isə bizim birliyimizdir!
Dünyanın harasında yaşamağımızdan, hansı sahədə çalışmağımızdan asılı olmayaraq, əlbir və əlaqəli fəaliyyət göstərməyi bacarmalıyıq.
Azərbaycan naminə, onun dünyada yeri, yüksək nüfuzu uğrunda daim birlikdə mübarizə aparmalıyıq.
Yalnız bu halda anamız Azərbaycanı qoruya, yüksəldə və hamımız üçün qürur mənbəyinə çevirə bilərik.
Ulu yurdumuzun adını daşıyan "Azərbaycan" qəzeti də bu amala xidmət edir.
Əziz azərbaycanlılar! Sizi Azərbaycan naminə, övladlarımızın firavan və xoşbəxt gələcəyi uğrunda əlbir və əlaqəli fəaliyyətə çağırıram!