Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) rəhbəri Kristalina Georgiyevaya görə, 1990-cı ildən üzü bəri dünya iqtisadiyyatı qarşıdakı 5 ildə ən bədbin proqnoza sahib olacaq.
Belə ki, BVF-nin gözlədiyi artım 3 faiz ətrafındadır. Bu rəqəm son 20 ilin ən aşağı artım faizidir. BVF rəhbərinin sözlərinə görə, bu, 1990-cı ildən üzü bəri ortamüddətli qlobal ÜDM artımı üçün ən aşağı proqnozdur. Beləliklə, aydın görünən odur ki, bu artım son 20 ilin orta göstəricisindən nəzərəçarpacaq dərəcədə - 3,8 faiz aşağıdır.
2022-ci ildə qlobal iqtisadi ekspansiya tempi demək olar ki, yarıya - 6,1 faizdən 3,4 faizə enmişdir. 2023-cü ildə BVF əksər inkişaf etmiş iqtisadiyyatlarda əmək bazarlarının gücünə və istehlak xərclərinə, habelə Çində antikoronavirus məhdudiyyətlərinin aradan qaldırılmasının müsbət təsirinə baxmayaraq, 3 faizdən az artım gözləyir. Georgiyeva qeyd edib ki, həm qısa, həm də ortamüddətli perspektivdə artım tarixi müqayisədə zəif olaraq qalmaqdadır.
BVF rəhbəri bildirib ki, bu il qlobal ÜDM artımının yarısı Çin və Hindistanın payına düşəcək. Hazırda ABŞ və Avrozonada daha yüksək bank dərəcələri tələblərinin təsiri altında iqtisadi fəaliyyət yavaşımaqdadır. Georgiyeva bu il inkişaf etmiş iqtisadiyyatların təxminən 90 faizinin artım tempinin azalacağını proqnozlaşdırıb. BVF-nin baş direktoru qeyd edib ki, aşağı gəlirli ölkələr üçün də vəziyyət pisləşməkdədir. Borc almaq daha baha başa gəldiyindən onların ixracına da tələbat azalacaq. Bu minvalla aşağı gəlirli ölkələr ciddi zərbə alacaqlar.
Yoxsulluq və aclıq dərinləşə bilər. Georgiyeva xəbərdarlıq edib ki, bu, koronavirus böhranı zamanı başlayan təhlükəli tendensiyadır: "Artan geosiyasi gərginliklər və hələ də yüksək inflyasiya şəraitində güclü bərpa təəssüf ki, çətin olaraq qalmaqdadır. Bu, hər kəsin, xüsusən də ən həssas insanların və ölkələrin perspektivlərinə xələl gətirir". Onun sözlərinə görə, hökumətlər üç əsas vəzifəni həll etməlidir: birincisi, inflyasiya ilə mübarizə və maliyyə sabitliyinin qorunması; ikincisi, ortamüddətli artım perspektivlərinin yaxşılaşdırılması; üçüncüsü qlobal bərabərsizliklə mübarizə üçün həmrəyliyin inkişafı.
K.Georgiyeva həmçinin ona da diqqət ayırmışdır ki, uzunmüddətli perspektivdə qlobal ticarətin parçalanmasının dəyəri qlobal ÜDM-in 7 faizini təşkil edə bilər. Bu rəqəm isə təxminən Almaniya və Yaponiyanın illik istehsalının cəminə bərabərdir. Texnoloji fərqi də əlavə etsək, bəzi ölkələr ÜDM-in 12 faizə qədərini itirə bilər. Birbaşa xarici investisiyalar daxil olmaqla kapital axınının parçalanması da artım perspektivlərinə zərbə olacaq. Xatırladaq ki, martın sonunda BVF rəhbəri faiz dərəcələrinin kəskin artması səbəbindən qlobal maliyyə sabitliyinə qarşı yüksələn risklər barədə xəbərdarlıq etmişdir.
Ümumiyyətlə, iqtisadçılar 2023-2033-cü illəri qlobal risklərin böhran onilliyi kimi qeyd edirlər. Həyatın dəyərinin artması böhranı, təbii fəlakətlər, geoiqtisadi konfrantasiyalar - qarşıdakı illərin qlobal risklərinə aiddir. Bu, Dünya İqtisadi Forumunun gəldiyi qənaətdir. Köhnə və yeni risklərin qarışması 2023-2033-cü illərin böhran mühitini təyin edəcək. Etiraf etmək lazımdır ki, dünya artıq bir sıra qlobal risklərlə üzləşmişdir: böhran riskləri, həyatın böhranı riski, ticarət müharibələri, nəhəng sosial gərginliklər, geosiyasi qarşıdurmalar və nüvə müharibəsi təhlükələri ciddidir. Bütün bu təhlükələr qarşıdakı onillikdə müəmmalıq səviyyəsinə görə unikal prosesə çevrilir. Dünya iqtisadi forumu hələ 2022-ci ildəki məruzəsində 32 istiqamət üzrə riskləri seçib ayırmışdır. Bu risklərin reytinqi 2 və 10 il üçün hesablanmışdır.
İqtisadçılar müxtəlif ekspert rəyləri hazırlasalar da, iqtisadi proqnozların nə dərəcədə reallığa uyğun gəldiyini təyin etmək çətindir. Geosiyasi gərginliklər ucbatından dünyada iqtisadiyyatın zəifləməsi sürünən böhranlara apara bilər. Deqloballaşmaya can atmaq isə mövcud olan beynəlxalq idarəetmə mexanizmləri üçün riskdir. Bir sözlə, bəşəriyyət bütünlükdə ciddi iqtisadi çətinliklərin müəmmalı krosvordlarını həll etmək məcburiyyətindədir.
Bahadur İMANQULİYEV,
"Azərbaycan"
