BMT-nin Baş katibi COP30-un yekunlarını şərh edib  

BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş Yohannesburqda keçirilən G20 sammitindən COP30-un yekununa dair açıq bir mesaj göndərib: “Amazon meşələrinin girişində tərəflər heç bir ölkənin təkbaşına həll edə bilmədiyi çətinliklərlə üzləşmək üçün millətlərin hələ də birləşə biləcəyini göstərən bir razılığa gəldilər”. O, COP30-da ambisiya boşluqlarını aradan qaldırmaq üçün Qlobal İcra Sürətləndiricisinin işə salınması və BƏƏ Konsensusunu, o cümlədən qazıntı yanacaqlarından ədalətli, nizamlı və bərabər keçidi təsdiqləmək üzrə müsbət irəliləyişlərin olduğunu bildirib.

Baş katib sözlərinə yekun vurub: “COP-lar konsensusa əsaslanır və geosiyasi bölünmələr dövründə konsensus əldə etmək daha çətindir. COP30-un lazım olan bütün məsələləri həll etdiyini iddia edə bilmərəm. Eyni zamanda, 1,5°C-dən çox temperatur həddinin aşılması ciddi bir xəbərdarlıqdır: dərin, sürətli emissiya azalmaları və kütləvi iqlim maliyyələşdirilməsi vacibdir. COP30 bitdi, amma işlər bitmədi”.

A.Quterreş daha yüksək ambisiya və həmrəylik üçün səy göstərməyə davam edəcəyinə söz verərək danışıqlar aparan və səfərbər olan hər kəsə çağırış edib: “Təslim olmayın. Tarix - və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı - sizin tərəfinizdədir”.

Braziliyanın Belem şəhərində 10-21 noyabr tarixlərində keçirilən COP30-da ölkələr iqlim maliyyələşdirməsinin genişləndirilməsi və Paris Sazişinin tətbiqini sürətləndirmək üçün genişmiqyaslı bir paket üzərində razılığa gəlib, lakin qazıntı yanacaqlarından uzaqlaşmaq üçün açıq bir öhdəlik götürülməyib.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu barədə BMT-nin iqlim üzrə baş katibi Saymon Stillin bəyanatında deyilir. Eyni zamanda, o qeyd edib ki, COP30 iqlim ambisiyası və qlobal həmrəylik üçün dönüş nöqtəsi olub.

Belemdə danışıqların nəticələrinə dair qərara alınan məqamlar bunlardır:

- Miqyaslı maliyyələşdirmə - 2035-ci ilə qədər iqlim tədbirləri üçün ildə 1,3 trilyon dollar səfərbər edilməsi çağırışı.

- Uyğunlaşmanın gücləndirilməsi - 2025-ci ilə qədər uyğunlaşma maliyyəsini ikiqat, 2035-ci ilə qədər isə üçqat artırlması.

- İtki və Zərər Fondu - əməliyyat və bərpa dövrlərinin təsdiqlənməsi.

- Yeni təşəbbüslər - Qlobal İcra Sürətləndiricisinin və ambisiyanı və tətbiqi sürətləndirmək üçün 1,5°C-yə qədər Belem Missiyasının başlanması.

- İqlim dezinformasiyası - məlumat bütövlüyünü təşviq etmək və feyk xəbərlərə qarşı mübarizə öhdəliyi.

Yekun qərar həmrəylik və investisiyanı vurğulayır, iddialı maliyyə hədəfləri müəyyən edir, amma enerji keçidini sonrakı müzakirələrə buraxır.

COP30-un yekun qərarında qazıntı yanacaqlarının tədricən dayandırılmasına açıq şəkildə istinad ediləcəyinə dair gözləntilər yüksək idi. Belə ki, 80-dən çox ölkə Braziliyanın rəsmi “Yol Xəritəsi” təklifini dəstəkləmişdi. Layihə mətnində bu, danışıqların son saatlarına qədər yer almışdı. Amma qəbul edilmiş nəticə yalnız “qazıntı yanacaqlarından uzaqlaşmağı” tələb edən COP28 qərarı olan BƏƏ Konsensusuna aiddir.

Son plenar iclasdan əvvəl braziliyalı alim Karlos Nobre sərt bir xəbərdarlıq edib: əsrin ortalarına qədər temperaturun 2,5°C-yə qədər fəlakətli yüksəlməsinin qarşısını almaq üçün qazıntı yanacaqlarının istifadəsi ən geci 2040-2045-ci illərə qədər sıfra endirilməlidir. Onun sözlərinə görə, bu trayektoriya mərcan riflərinin demək olar ki, tamamilə itirilməsinə, Amazon yağış meşələrinin çökməsinə və Qrenlandiya buz təbəqəsinin sürətlə əriməsinə səbəb olacaq.

İki həftə davam edən gərgin danışıqlardan sonra qəbul edilmiş mətn uyğunlaşma maliyyəsinin üçqat artırılması və COP28-də razılaşdırılmış İtki və Zərər Fondunun fəaliyyətə başlaması ilə yanaşı, 2035-ci ilə qədər iqlim tədbirləri üçün ildə ən azı 1,3 trilyon dollar səfərbər etməyi tələb edir.

Eyni zamanda, ölkələrə milli səviyyədə müəyyən edilmiş töhfələrini (NDC) və ya milli iqlim fəaliyyət planlarını və uyğunlaşma planlarını yerinə yetirməyə kömək etmək üçün iki əsas təşəbbüsə - Qlobal İcra Sürətləndiricisinə və 1,5°C-yə Belem Missiyasına start verilir.

Qərar ilk dəfə olaraq iqlim dezinformasiyasının qarşısının alınmasının zəruriliyini qəbul edir, informasiya bütövlüyünü təşviq etməyi və elmi əsaslı fəaliyyətə xələl gətirən məqalələrə qarşı çıxmağı vəd edir.

COP30-un Sədri Andre Korrea du Laqo bağlanış iclasında razılaşmadan kənarda qalanları etiraf edib: “Bilirik ki, bəzi ölkələrin mövcud məsələlərlə bağlı daha böyük ambisiyaları var idi. Gənclər, vətəndaş cəmiyyəti bizdən iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə aparmaq üçün daha çox iş görməyi tələb edəcəklər. Sədrlik dövründə sizi məyus etməməyə çalışacağımı bir daha təsdiqləmək istəyirəm”.