Sosial şəbəkələr insanların həyatının ayrılmaz bir hissəsinə çevrilib. İnsanların bir qismi gününün böyük hissəsini informasiya mübadiləsi, ünsiyyət və özünü ifadə etmək üçün məhz bu platformalarda keçirir. Lakin sosial mediada paylaşılan hər bir məlumat təkcə şəxsi seçim deyil, həm insanın şəxsi təhlükəsizliyinə, həm də ətrafındakı insanların məxfiliyinə təsir göstərən addımdır. Buna görə də nəyi paylaşmağın doğru, nəyin isə riskli olduğunu bilmək son dərəcə vacibdir.
Mətbuat Şurasının İdarə Heyətinin üzvü, texnobloger Fərid Pərdəşünas AZƏRTAC-a açıqlamasında sosial şəbəkələrdə nələri paylaşıb-paylaşmamaqla bağlı ümumi qəbul olunmuş standartların olduğunu vurğulayıb. Bu standartların siyahısına ilk növbədə şəxsiyyət vəsiqəsi, habelə şəxsi məlumatlar daxildir: “Burada söhbət açıq paylaşımdan gedir. Belə ki, şəxsiyyət vəsiqəsinin şəklini, sürücülük vəsiqəsinin fotosunu, bank kartı məlumatlarını, IBAN nömrələrini, hesab çıxarışlarını, mənzilin qeydiyyat ünvanını, telefon nömrəsini, şəxsi e-mail ünvanını, daxili sənədləri, özəl müqavilələri, əməkhaqqı məlumatlarını sosial şəbəkədə paylaşmaq olmaz. Çünki bunlar şəxsi məlumat hesab olunur. Bu tipli məlumatların sosial şəbəkədə paylaşılması təhlükəlidir və vətəndaş bunu edərsə, öz məlumatlarını riskə atmış olur. İkinci önəmli məsələ, başqalarına məxsus foto və videoların paylaşılmasıdır. Yəni, başqasının razılığı olmadan onun yaxın plan fotosunu, videogörüntülərini, azyaşlıların görüntülərini, gizli çəkilişləri, xəstəxanalarda, məktəblərdə, dövlət qurumlarında olan icazəsiz çəkilişləri paylaşmaq olmaz. Yəni, bu kimi məlumatları paylaşarkən mütləq razılıq alınmalıdır. Eyni zamanda, müəllif hüquqlarını pozan məzmunların paylaşılması da qanunla qadağandır. Burada söhbət konkret şəxsin çəkdiyi hansısa rəsm, musiqi, foto və videodan gedir. Bunların başqası tərəfindən paylaşılması qadağandır və müəllif hüquqlarının dairəsinə düşür.
Üçüncü məsələ, qanunla qadağan olunmuş məzmunların paylaşılmasıdır. Bura nifrət nitqi, irqçilik, diskriminasiya, şiddətə və zorakı davranışlara çağırış, terrorizmi təşviq edən materiallar daxildir”.
Texnobloger eyni zamanda bildirib ki, narkotik maddələrin satışı, onlardan istifadənin təbliği, silah satışı və bu tipli məlumatların da paylaşılması qadağandır: “Bundan başqa, məhdud informasiyaların paylaşılması da qadağandır. Bura dövlətin və şirkətin sirləri, gizli sənədlər, məxfi məlumatlar, hərbi obyektlərin və kritik infrastrukturların görüntüləri daxildir. Başqa bir məsələ isə dezinformasiya və süni şəkildə manipulyativ məzmun yaratmaqla bağlıdır.
Məsələn, qəsdən yalan məlumat yaymaq, başqasının reputasiyasına zərər vurmaq üçün hazırlanmış saxta şəkil, video, başqasını aldadan danışıqlar buna daxildir. Yaxud saxta linklər, fişinqə təşviq edən saxta məlumatlar, həmçinin sui-istifadə xarakterli paylaşımlar, pornoqrafik kontent, qəddarlıq və zorakılıq səhnələri, fırıldaq və dələduzluq məqsədilə edilən paylaşımları da buna misal göstərə bilərik. Başqasının tibbi analizlərini, xəstəliyinə dair məlumatların da paylaşılması qadağandır”.
Vəkillər Kollegiyasının üzvü Vüsal Cəfərov AZƏRTAC-a açıqlamasında qeyd edib ki, qanunvericilikdə həm şəxsi məlumatlar, həm də şəxsi həyata aid sirlər və onların mühafizəsi ilə bağlı normativlər müəyyənləşdirilib: “Ancaq həmin normativlərin pozulması ilə bağlı maddənin sanksiyasına nəzər yetirdikdə görə bilərik ki, bu hüquq normalarının əsas məqsədi məlumatların 2-ci və 3-cü şəxslərin təsirindən qorumağa yönəlib. Məsələn, Cinayət Məcəlləsinin 156-cı maddəsində şəxsi həyatın toxunulmazlıq hüququ təsbit olunur. Burada qeyd olunur ki, şəxsi və ailə sirri olan məlumatların, bunu əks etdirən sənədlərin yayılması, habelə satılması, başqasına verilməsi, qanunsuz toplanması cinayət məsuliyyətinə səbəb olur. Eyni əməllərin vəzifəli şəxs tərəfindən öz qulluq mövqeyindən istifadə etməklə törədilməsi halları da cinayət məsuliyyətinə səbəb olur. Göründüyü kimi, bu tip tənzimləmələr daha çox şəxsə aid olan hüquqların digər şəxslər tərəfindən müdaxiləsindən qorunmasına xidmət edir. Şəxsin özünün şəxsi məlumatlarının mediada və sosial şəbəkələrdə paylaşılması ilə bağlı isə hazırda qadağanedici normativ baza mövcud deyil. Şəxsin özü şəxsi məlumatlarının mühafizəsini təşkil etməli, kart məlumatlarının və özünəməxsus sirrin yayılmaması üçün tədbirlər görməlidir. Ancaq şəxsin bu kimi ehtiyatsızlıq törətməsi onun hər hansı məsuliyyətə cəlb olunmasına əsas verə bilməz. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, fərdi məlumatlar kateqoriyasına daxil edilən müəyyən məlumatlar var ki, onların paylaşılması şəxsin birbaşa olaraq özü üçün təhlükəlidir. Buna başlıca olaraq şəxsiyyət vəsiqəsinin identifikasiya nömrəsinin paylaşılmasını göstərmək olar. Şəxsiyyət vəsiqəsinin FİN kodunun paylaşılması təhlükəlidir. FİN kod vasitəsilə şəxsin digər fərdi məlumatlarının ələ keçirilməsi çox asandır. Eyni zamanda, şəxsin özünə məxsus bank kartı, mobil telefonuna gələn şifrənin paylaşılması, İP ünvanının paylaşılması da özü üçün təhlükəlidir”.
Nəticə etibarilə, sosial şəbəkədə paylaşım edərkən həm özümüzə, həm də ətrafımızdakı şəxslərə görə məsuliyyət daşıyırıq. İnformasiyanın sürətlə yayıldığı dövrdə düşünülməmiş paylaşımlar sonradan arzuolunmaz nəticələrə səbəb ola bilər. Buna görə də hər dəfə paylaşım etməzdən əvvəl “bu məlumatı paylaşmağım doğrudurmu?” sualını vermək ən düzgün yanaşmadır.
