İnsan sivilizasiyasının inkişaf səviyyəsini ölçən bir neçə üsul mövcuddur. Həmin üsullardan biri bizim nə qədər enerji istehlak etmə bacarığımıza əsaslanır. Əgər enerji istehlakını ən faydalı bacarıqlarımızdan biri kimi qəbul etsək, o zaman kainatdakı digər sivilizasiyaların da həmin bacarıqlara sahib olduqlarını güman etmək olar. Bu isə öz növbəsində sivilizasiya tərəfindən enerji istehlakının onun texnoloji inkişaf səviyyəsini təyin edən göstəricidir.
ABŞ-ın Kaliforniya Texnologiya İnstitutunun alimləri yeni elmi araşdırmalarıyla bizim sivilizasiyanın "Kardaşev şkalası" üzrə I tip sivilizasiyaya uyğun gələn texnoloji inkişaf səviyyəsinə çatıb-çatmayacağını öyrənməyə çalışıblar. "Kardaşev şkalası" SSRİ astrofiziki Nikolay Kardaşev tərəfindən 1964-cü ildə yaradılıb. Bu şkalada alim sivilizasiyaları 3 tipə bölüb:
- I tip sivilizasiya: bu sivilizasiya öz planetinə doğma ulduzundan gələn enerji miqdarına bərabər olan miqdarda enerji istehlak edir;
- II tip sivilizasiya: o öz ulduzunun bütün enerjisini mənimsəyə bilir;
- III tip sivilizasiya: bu sivilizasiya elə bir inkişaf səviyyəsinə çatıb ki, o öz doğma qalaktikasının bütün enerjisindən yararlanır.
"İnsanların böyük miqdarda enerjidən istifadə etmələrinə baxmayaraq, biz hətta I tip sivilizasiyaya da daxil deyilik", - deyə Kaliforniya Texnologiya İnstitutunun alimi Conatan Yanq bildirir. Yer kürəsinə təqribi olaraq 10/16 vatt həcmində Günəş enerjisi gəlib çatır. Lakin sivilizasiyamız onun 10/13 vatt həcmini istifadə edir. Buna görə də alimlər özlərinə belə bir sual veriblər: ümumiyyətlə, "Kardaşev şkalası" üzrə I tip sivilizasiya səviyyəsinə çata bilərikmi?
"Digər tərəfdən, enerji istehlakının lazımi səviyyəsinə həmin enerjinin Yer kürəsində prioritetli istehsalı vasitəsilə çatmaq olar. Çünki bütün Günəş enerjisini əldə etmək və eyni zamanda Yer kürəsini həyat üçün münbit şəraitdə saxlamaq mümkün deyil", - deyə alim qeyd edir. Aparılmış tədqiqatlar çərçivəsində alimlər 3 əsas enerji mənbəyini (qalıq yanacaq növü, atom elektrostansiyalarından əldə edilən enerji və bərpaolunan enerji) araşdırıblar.
"Əgər biz bütün qalıq yanacaq növlərini yandırsaq, iqlim elə sərt şəkildə dəyişər ki, bu, insan sivilizasiyasının məhvinə səbəb olar. Müvafiq olaraq, əgər siz mövcud deyilsinizsə, deməli, I tip sivilizasiya səviyyəsinə çatmaqdan söhbət belə gedə bilməz", - deyə Conatan Yang bildirib.
Alimlər iddia edirlər ki, iqlim dəyişikliklərindən yan keçmək və Yer kürəsindəki enerji mənbələrindən düzgün istifadə etməklə I tip sivilizasiya səviyyəsinə çatmaq olar. Lakin bu, 2371-ci ildən tez baş verməyəcək.
Hazırladı:
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
