Qədim zamanlarda insanlar çox uzun yaşamayıblar. Məsələn, 3300 il əvvəl qədim Misirdə insanın orta ömür uzunluğu 18 il olub. Qeyri-kafi, sağlam olmayan qidalanma səbəbindən onların ömrü 18-20 il sürüb. 300 min il əvvəl aparılan arxeoloji qazıntı zamanı paleolit dövrünə aid aşkarlanmış 22 insan skeletinin 15-nin 14 yaşda öldüyü ortaya çıxıb. Yalnız bir skeletdə insan ömrünün 50-60 yaş arası olduğu məlum olub. Həmin dövrdə insanlar ya xəstəlikdən ölürdü, ya da öldürülürdü.
İnsanların keçmişdə vaxtından əvvəl ölmələrinin səbəbi təbii ki, onların həyat tərzində axtarılmalıdır. Qədim dövrlərdə bütün yeməklər orqanik olduğu, insanlar daim işlədikləri üçün onların daha sağlam yaşamaq şansı var idi. Ancaq insanın vəhşi təbiətdə yaşaması, varlığı uğrunda mübarizə aparması onun həyatına qısaldıcı təsir göstərirdi.
Fiziki aktivlik bir insanın ömrünün uzanmasına təsir göstərən amil olsa da, qədim Yunanıstanda bir çox mütəfəkkir zehni fəaliyyətin də insan ömrünün uzunluğuna təsir göstərdiyi qənaətində idi. Onlar hesab edirdilər ki, xüsusilə yazmaq, oxumaq ömrü uzadan amillərdən biridir. Beyin qocalığa asanlıqla təslim olmadığı üçün oradan bədənin qalan hissəsinə məlumatların ötürülməsi uzun müddət davam edir.
İnsanın yaşam tərzinin getdikcə dəyişməsi onun ömrünün uzunluğuna da təsir edib. 1796-cı ildə insanın orta ömrünün 24 il olduğu açıqlanır. Təxminən 100 il sonra, yəni 1890-cı illərdə bu hədd iki dəfə artaraq 48 ilə çatıb.
Bu gün dünyanın ən uzunömürlülər ölkəsindən biri sayılan Yaponiyada insanların orta ömrü təxminən 90 ildir. Ölkələrdən asılı olaraq, insanların ömür uzunluğu da dəyişir. Məsələn, dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrindən olan ABŞ-da kişilər üçün gözlənilən ömür müddəti 72, qadınlar üçün 79 il, orta ömür müddəti 77 ildir. Kişi və qadın arasındakı bu fərqin nədən yarandığı tam olaraq bilinmir. Amma bu istiqamətdə araşdırmalar davam edir.
Türkiyənin Ankara Universitetinin Fiziki antropologiya bölümünün rəhbəri, professor Galip Akının sözlərinə görə, XVIII əsrin sonlarından, xüsusilə 1950-ci ildən başlayan sənaye inqilabından sonra insan ömründə yenidən artımlar baş verib. G.Akın bu fikirdədir ki, 2000-ci illərdə insanın orta ömür uzunluğunun 4 dəfədən çox artaraq 80 ili ötməsinin səbəbi onun genetik quruluşundakı dəyişiklikdən qaynaqlanmır: “İnsanların Yer üzündə ilk dəfə göründüyü vaxtdan bu günə qədər onların genetik quruluşlarında genişmiqyaslı bir dəyişikliyin yarandığını demək olmaz. Onların genetik quruluşlarında kiçik dəyişikliklər ola bilər, amma bu dəyişikliyin uzunömürlülüyə təsir etməsi çox uzun müddət çəkir. Burada ən vacib amil ekoloji faktordur. Buna görə də son dövrlərdə ətraf mühitin vəziyyətində tədricən yaxşılaşma müşahidə olunur. Bu yaxşılaşmanın nəticəsi insan ömrünün artaraq 80 ili keçməsidir. Nəfəs aldığımız hava, üzərində gəzdiyimiz torpaq, yaşadığımız Yerin geoloji və topoqrafik quruluşu, sosial-iqtisadi vəziyyət ömür uzunluğuna təsir edən faktorlardandır”.
İnsanın genetik quruluşuna görə 120 il yaşama qabiliyyətinə sahib olduğunu deyən professor bildirib ki, ekoloji şəraiti nə qədər yaxşılaşdıra bilsək, insanlar genetik quruluşuna, yəni maksimum həyat sürmə potensialına görə orta hesabla 120 il yaşaya bilər. Bu səbəbdən insanlar ətraflarında müsbət aura yaratmağa çalışmalıdırlar. Bütün səylərin insanın sosial-iqtisadi səviyyəsinin, yaşayış şəraitinin yaxşılaşmasına yönəldilməsi lazımdır.
Alim əlavə edib ki, ətraf mühit - su, torpaq və hava çirklənərsə, gələcəkdə insanın orta ömrünü 80-82 ilə çatdırmaq belə mümkün olmayacaq. İnsan nüvə enerjisi ilə təmasda olarsa, son dərəcə isti və çətin iqlim şəraitində yaşayarsa, ömür uzunluğunun artması ilə bağlı müsbət bir dəyişiklik gözlənilə bilməz. Mövcud içməli suyun üçdəikisinin çirkli olduğunu söyləyən G.Akının sözlərinə görə, hər gün çirkli su içən bir insanın sağlam qalmasını gözləmək bir xəyaldır. Bu səbəbdən ətraf mühiti təmiz saxlamaq və ilk növbədə, təbiəti qorumaq lazımdır.
Araşdırmaçı alim sağlamlığın qorunmasında ruh yüksəkliyinin də son dərəcə əhəmiyyətli olduğu qənaətindədir: “İnsanları insan edən keyfiyyətlərdən biri onun ünsiyyət qabiliyyətidir. Ətrafındakı insanlarla əlaqə qura bilməyən insan tənhadır. İnsana tənhalıq qədər zərər verə biləcək başqa bir səbəbin olmadığını deyə bilərik. Ətrafındakı insanlarla əlaqələr qura bilən bir insan ruhən sağlamdır. Sağlam və güclü qalmaq üçün zehni fəaliyyətin, idmanla müntəzəm məşğul olmağın, immunitet sistemini güclü saxlamağın böyük əhəmiyyəti var. Sağlam və güclü olmaqla uzun bir ömür yaşaya bilmək insanın bunun üçün göstərdiyi səylərdən asılıdır. Sadəcə nəfəs almaq yaşamaq deyil. Aldığımız hər nəfəsin mənasını, dəyərini və əhəmiyyətini bildiyimiz üçün buna uyğun hərəkət etməliyik”.
