Sergey Yesenin tərcümeyi-halındakı digər məqamlarla yanaşı, ilhamının coğrafiyası ilə diqqətəlayiq olan şairlərdən biridir. “Moskva xuliqanı”nın yolu böyük paytaxtlardan və kiçik kəndlərdən, uzaq diyarlardan və doğma Ryazan genişliklərindən keçib və bu yollar arasında Bakı xüsusi yer tutur. Bu, onun Şərqi axtardığı, fövqəladə sərbəstliklə yazdığı, özünün “əsl Şərq nağılı” adlandırdığı atmosferi tapdığı şəhər idi.
Moskvadakı Sergey Yesenin Dövlət Muzeyində muzeyin əməkdaşı Yelizaveta Terentyeva AZƏRTAC-ın müxbirinə şairin həyat və yaradıcılığının bu dövrü haqqında bəhs edib. Ailə əşyaları, əlyazmalar və o dövrün əşyaları ilə dolu xatirə sərgisi, Azərbaycanın rus şairinin həyatında qoyduğu iz söhbət üçün təbii bir fon oldu.
“Bakı dövrü Sergey Aleksandroviç Yeseninin həyatında çox mühüm rol oynayıb. O, orada üç dəfə - 1924-cü ilin payızında, 1925-ci ilin yazında və 1925-ci ilin yayında olub. O, Bakıda və Mərdəkanda ümumilikdə təxminən dörd ay keçirib. Onun üçün bu, əsl Şərq nağılı idi”, - deyə Yelizaveta Terentyeva bildirib.
Onun sözlərinə görə, Yesenin yaradıcı axtarışlar və daxili şübhələr dövründə Bakıya gəlib: “O, xaricdən qayıtmışdı və qarışıq hisslər keçirirdi. Qərb onun xoşuna gəlmirdi. O, Şərqə, gözəl İrana getməyi xəyal edirdi. Amma o dövrdə İranda siyasi vəziyyət çətin idi və onun içəri girməsinə icazə verilmədi”.
Yesenin onun üçün yeni bir dünyaya çevrilən şəhərə çox böyük diqqətlə baxırdı. “O, yerli memarlığa maraq göstərirdi. Şirvanşahlar sarayını heyranlıqla seyr edirdi, Qız qalasına qalxmışdı. Onun üçün Qafqaz ona ilham verən və güc verən daha böyük bir Şərq dünyasının bir parçası idi”, - deyə muzey işçisi qeyd etdi.
Mərdəkanda qalması xüsusilə məhsuldar oldu: “O, Bakısız, bakılılarsız uzun müddət yaşaya bilməyəcəyini deyirdi. Orada həm lirik, həm də “Fars motivləri” adlı bir çox şeirlər yarandı. Sofya Andreyevna (Sofya Andreyevna Tolstaya-Yesenina - sovet muzey xadimi, Lev Tolstoyun nəvəsi, Sergey Yeseninin həyat yoldaşı - red.) xatırlayırdı ki, Mərdəkanda yaratmaq onun üçün xüsusilə asan idi”, - deyə E.Terentyeva vurğuladı.
Ekskursiya zamanı muzey əməkdaşı şairin Bakı dövrünə aid sənədləri və fotoşəkillərini nümayiş etdirdi: “Bir çox şeir ilk dəfə “Bakinski Raboçiy” qəzetində dərc olunub. Yesenin tez-tez qəzetin blanklarında yazıb. Fotoşəkillərin birində o ədəbiyyat dərnəyindən olan Azərbaycan şairləri ilə təsvir edilib. O, saatlarla onların şeirlərini oxuyub; onların dilinə çox heyran olub”.
O, həmçinin Yeseninin Azərbaycanla əlaqəsinin simvoluna çevrilən məşhur sətirləri xatırlamaya bilmədi: “Bəlkə də, ən çox “Bakıya aid olan” şeir “Əlvida, Bakı”dır. Sonralar bu şeir Müslüm Maqomayevin möhtəşəm şəkildə ifa etdiyi mahnıya çevrildi. Mədəniyyətlər arasındakı bu əlaqə çox canlıdır”.
Söhbəti yekunlaşdıraraq, E.Terentyeva qeyd etdi ki, bu dövrün xatirəsi Azərbaycanın özündə də çox böyük sevgi ilə qorunub saxlanılır: “Bir neçə il əvvəl Slavyan Universitetindən olan həmkarlarımız bizi Bakıya dəvət etdilər. Mərdəkandakı muzey (Yeseninin xatirə ev-muzeyi – red.) indiyə qədər mövcuddur. Orada gözəl bir dendrari və Yesenin küçəsi var. Şairin yaşadığı neft milyonçusu və xeyriyyəçi Murtuza Muxtarovun bağ evində onun üçün həddindən artıq “pafoslu” idi və o, kiçik bir tikiliyə üstünlük verirdi - indi ora muzeydir. Biz orada olduğumuz zaman ilk dəfə Yeseninin çox sevdiyi atmosferi yaşadıq. Bu yaxınlarda isə azərbaycanlı həmkarlarımız bizə İsaxan İsaxanlının “Sergey Yeseninə Azərbaycan poetik çələngi” kitabını hədiyyə etdilər. Bakı dövrü onun müdriklik axtaran digər mədəniyyətlərə nə qədər açıq, diqqətli olduğunu anlamağımıza kömək edir”.
Bakı Yesenin üçün sadəcə müvəqqəti ilham yeri deyil, həm də onun poetik dünyasının bir parçasına çevrildi. Burada o, axtardığı Şərqi gördü və hiss etdi, burada yeni mənalar və güc tapdı, burada hələ də Xəzərin ritmi və köhnə şəhərin səsi ilə səsləşən sətirlər qoydu. Onun Bakı səhifələri şairin özü kimi səmimi olaraq iki mədəniyyət arasında canlı körpü olaraq qalır.
jpg_1764922515.jpg)
