60 milyon
il əvvəl delfinlərin əcdadları quruda yaşayırdı. Onların təkamülləşmələri 20 milyon
il davam edib. Hazırda 40-a yaxın növü olan delfinlərin çoxu dənizlərdə, bəziləri
şirin su göllərində və çaylarda yaşayır. Əsasən balıq, molyusk və xərçəngkimilərlə
qidalanırlar. Delfinlərin 200-dən çox dişi var, amma balıqları diri-diri udurlar.
Dişlərindən sadəcə ovu qamarlamaq üçün istifadə edirlər.
Delfinlərin
beyninin çəkisi 1700 qramdır. Araşdırmalara görə, delfinlərin beynində sinir hüceyrələri
insana nisbətən daha çoxdur. Delfin yatdıqda beyninin sağ və sol yarımkürələrini
təqribən on beş dəqiqə fasilə ilə işlədir. Bir yarımkürə yatarkən digər yarımkürə
nəzarət edərək heyvanın suyun səthinə çıxmasını təmin edir.
Delfinlər,
balıqlar kimi, suyun içində nəfəs alıb-verə bilmirlər. Bu səbəbdən nəfəs almaq üçün
nizamlı şəkildə suyun səthinə çıxırlar. Başlarının üstündə hava alıb-vermələrini
təmin edən bir dəlik var. Heyvan suya baş vurduqda bu dəlik qapaqla avtomatik bağlanır
və bununla da içəri su keçməsinin qarşısı alınır. Su səthinə çıxdıqda isə qapaq
yenə avtomatik açılır. Delfinlərin ağızlarındakı dimdiyəbənzər çıxıntı isə sudakı
hərəkətlərini asanlaşdıran başqa bir xüsusiyyətdir. Heyvan bu quruluşu sayəsində
suyu daha yaxşı yarır və daha az enerji sərf edərək sürətlə üzür.
Delfin suda
balalayır və 50-60 sm uzunluğu olan bala doğur. Hamiləlik müddəti 10-18 ay arasında
dəyişir. Delfin öz balasını suda əmizdirir. İlk iki həftə bala anasının yanından
ayrılmır. Qısa müddət sonra üzməyi öyrənir və yavaş-yavaş anasından uzaqlaşmağa
başlayır. Amma dişi delfin balanın sürətli və çevik hərəkətləri ilə ayaqlaşıb onu
lazımınca qoruya bilmədiyi üçün digər dişi delfin köməyə gəlir və balanı mükəmməl
bir şəkildə qoruyur. Delfinlər köpəkbalıqlarından xilas olmaq üçün dəstələr halında
hərəkətə keçirlər. Onlardan biri və ya ikisi köpəkbalığının diqqətini cəlb etmək
üçün kənardan üzür. Köpəkbalığı bu tələni izləmək üçün qayıdarkən digər delfinlər
əks istiqamətdə hərəkət edir və güclü hücuma keçir, burunları ilə köpəkbalığının
yanlarına vururlar. Bu, köpəkbalıqlarından qorunmaq üçün olduqca effektiv üsuldur.
Hətta bəzən bu yolla delfinlərin köpəkbalıqlarını öldürdükləri də olur.
Çox emosional
olan delfinlər gəmilərlə yarışırlar və məğlub olsalar, intihar edirlər. Buna görə
də kapitanlar yarışan delfini görəndə gəminin sürətini aşağı salıb yarışda onların
qazanmasını təmin edirlər.
Bu ağıllı
heyvanın əhliləşdirilməsinə 8 ay vaxt lazım olur. O, insanı çox tez başa düşmək
qabiliyyətinə malikdir. Hovuzlarda bəslənən delfinlər az bir zamanda nimçədən səliqə
ilə balıq götürüb yeməyi, yanan şamı üfləyib söndürməyi, voleybol oynamağı öyrənirlər.
Delfinlər
inkişaf etmiş səs siqnalizasiyasına və bu siqnalları qəbul etmə sistemlərinə malikdirlər.
Bir-birlərilə ünsiyyət qurmaq üçün 14 minə qədər səs siqnalı "lüğət ehtiyatları”
var. Bu da orta statistik insanın söz ehtiyatına
bərabərdir. Şaqqıltılı səslər və ya ucadan qırıq-qırıq fit səsinə oxşar ultrasəslər
buraxır və balıqlara toxunub qayıdan bu səsləri tutmaqla ovlarını tapırlar. Bundan
əlavə, hər bir delfinin onun dəstəsi tərəfindən verilmiş adı var. Amerikalı alimlər
müəyyən ediblər ki, delfinlər bir-birini adları ilə çağırırlar. Delfinlərdən birinə
bədbəxtlik üz verdikdə sürüdəki başqa delfinlər onun həyəcan siqnallarını eşidən
kimi köməyə gəlirlər.
Suda batan
adamların delfinlər tərəfindən xilas edilməsi halları da məlumdur.
