Bakının mərkəzində,
Qala divarları yaxınlığında 1830-cu ildə salınmış Qubernator bağı şəhərin uzun müddət
ilk və yeganə istirahət məkanı olub.
Salındığı
gündən bu bağa müxtəlif adlar qoyulub. İlk vaxtlar "Qorodskoy sad” - "şəhər bağı”
kimi tanınan ərazi sonra II Nikolayın qardaşı Mixailin adına olub - "Mixaylovski
sad”. Lakin şəhər sakinləri buraya nadir hallarda "Mixail bağı” deyirdilər. Onlar
bu ərazini daha çox "Qubernator bağı” - "Qoburnat bağı” adlandırıblar. Bu da ona görə idi ki, Qubernatorun evi bağla
üzbəüz yerləşirdi. O, hər gün eyvanda oturub çay içə-içə bağı seyr edirmiş. Sovetlər
dövründə ad dəyişdirilərək "Pioner” qoyulub. Bağda şair Əliağa Vahidin büstü yerləşdirildikdən
sonra isə hamı buranı "Vahid bağı” adlandırıb və elə də tanıyıb. Ən sonuncu yenidənqurmadan
sonra bağ möhtəşəm tikili olan Filarmoniyanın adı ilə çağırılmağa başlanıb.
190 yaşlı
Filarmoniya bağı İçərişəhər hələ iki divar əhatəsində olan vaxt salınıb və maraqlı
yaranma tarixi var. Bakı komendantı R.R.Xoven İrandan gələn bütün gəmi sahiblərinin
qarşısına hərəyə bir neçə çuval qara torpaq gətirmək barədə şərt qoyur. Deyilənə görə, şərti pozanlar, yəni torpaq gətirməyənlər
ciddi şəkildə cərimələnirdilər.
Torpaq sahildə
bir yerə tökülür və onun yayıldığı bu ərazidə bitkilərin çeşidi zənginləşdirilir,
beləliklə Filarmoniya bağı şəhərin "yaşıl adası”na çevrilir. Bağda əvvəlcə meyvə
ağacları yetişir, sonra bəzək kolları. Gündən-günə gözəlləşən bağa, deyilənə görə,
sadə şəhərlilərin girişi həftənin bir günü ilə məhdudlaşdırılırdı. Yüksək vəzifəli şəxslər və neft milyonçuları,
sahibkarlar üçün isə qapılar həmişə açıq olurdu. 1859-cu ildə bağda yenilik edilir.
Rəqs meydançası düzəldilir, axşamlar orkestr çalmağa başlayır. Sahəsi 4,6 hektar
olan bağa qulluq xərclərini də şəhər rəhbərliyi öz üzərinə götürür.
Vaxtilə indiki
"İçərişəhər” metrosunun yaxınlığında- Bakı İctimai Məclisinə məxsus taxtadan bir
pavilyon var imiş. Əhənglə ağardıldığı üçün bura "Ağ klub” deyirmişlər. Bu məkan
əsasən Bakı varlılarının əyləncə yeri kimi tanınırmış. 1907-ci ilin bir yaz gecəsi
tikili yanıb külə dönür. O zaman Bakı İctimai
Məclisi öz üzvlərinin "asudə vaxtının səmərəli təşkili məqsədilə” yanan klubun əvəzinə
yay klubu tikdirmək istəyir. Bu məqsədlə şəhər rəhbərliyinə müraciət edir. Lakin
bu istək neçə il etirazla qarşılanır. Dövlət
Tarix Arxivində qorunan sənədlər içərisində məsələ ilə bağlı Bakı varlılarının ərizələri
də saxlanılır. Məsələn, hələ 1880-ci ilin oktyabrında şəhər sakini Nikolay Osipov,
1881-ci ilin aprelində bir qrup Bakı varlısı, o cümlədən Z.Tağıyev, De Bur və başqaları
müraciətlərində orada, hətta teatr binasının tikiləcəyini göstəriblər və hamısı
da rədd cavabı alıb. Şəhər rəhbərliyi səbəb kimi hər dəfə bağda ağacların kəsiləcəyindən
narahatlığını göstərib, burada uzun müddət tikinti işlərinin aparılmasının bitki
aləminə ziyan vuracağını xatırladıb. Nəhayət, uzun xahişnamələrdən, müzakirələrdən
sonra birtəhər razılıq alınır. O vaxt bura şəhərin həm sərin, həm də havası nisbətən
təmiz olan yeri imiş... İctimai Məclis layihənin hazırlanmasını mülki mühəndis Q.Termikeilova
həvalə edir. Deyilənə görə, binanın memarı Monte-Karlo şəhərinə ezam edilir ki,
orada gözəllikdə Avropada birinci yeri tutan filarmoniyaya baxıb Bakı üçün də eynilə
belə bir layihə işləsin. Beləliklə, Şəhər Dumasının qərarı ilə bu ərazidə yay klubunun
tikintisinə başlanılır. "İctimai iclasların yay evi” adı ilə 1910-cu ildə başlanan
inşaat işləri 1912-ci ildə başa çatır. Bununla da "Qubernator bağı”nın sonralar
"Filarmoniya bağı” adlanmasına səbəb olacaq bina tikilir. 1936-cı ildə isə Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası yaradılır.
Vaxtilə Bakı İctimai Məclisinin tikdirdiyi "Yay evi” Filarmoniyaya verilir. Yeri
gəlmişkən, qeyd edək ki, Filarmoniya o vaxtlar
"Qubernator bağı” adlanan istirahət məkanının şöhrətini daha da artırır.
Bağda əsaslı
yenidənqurma işlərinə 2009-cu ildə başlanılıb. Bağın özünəməxsus bitki örtüyü olduğu
kimi qorunub saxlanılıb, yaşıllıq zolağının artırılmasına daha çox diqqət yetirilib.
1865-ci ildə burada əkilən dekorativ bitkilər öz gözəlliyi ilə diqqəti çəkir, yeni
ağac və gül kolları da bağdakı yaşıllıq zolağına, ümumilikdə isə, park elementlərinə
əlavə çalar qatır. Yenidənqurma zamanı burada nadir ağac növləri - palıd, sidr və
göyrüş ağacları əkilib, yeni suvarma sistemi quraşdırılıb, ərazi müxtəlif bitkilərlə
zənginləşdirilib, gözəl landşaft kompozisiyaları yaradılıb. Ən qədim ağaclardan
biri də Xan çinarıdır. Hətta Filarmoniya bağında aparılan təmir-bərpa işləri zamanı
qədim yeraltı tunelin aşkarlandığı da bildirilir.
Özündə İtaliya
intibahının elementlərini, Şərq müsəlman memarlığının cizgilərini, eləcə də milli
ornamentləri birləşdirən bağda hamını heyran qoyan gözəl naxışlı daşlar, fəvvarələr,
saatlar var. İçərişəhərin klassikası olan Filarmoniya bağı 190 ildir ki, insanların
istirahətinə xidmət edir.
İradə ƏLİYEVA,
"Azərbaycan”
