ABŞ-nin Massaçusets Texnologiya İnstitutunun tədqiqatçısı Aleks Kaçkin rəsm əsərlərinin aylarla davam edən bərpasını cəmi bir neçə saata reallaşdırmağa imkan verən rəqəmsal bərpa üsulu hazırlayıb. Əvvəlcə əsər yüksək piksel göstəricidən skan olunur, sonra “machine learning” texnologiyalarından istifadə edərək itirilmiş detallar bərpa edilir. Əldə edilən görüntü əsasında 57 mindən çox rəngi əhatə edən nazik polimer maska çap olunur və əsərin zədələnmiş hissələrinə fiziki təmas olmadan yerləşdirilir. Bu yanaşma xüsusilə muzey kolleksiyaları üçün aktuallıq kəsb edir. Dünyada minlərlə rəsmlər yüksək xərclər və ənənəvi bərpa metodlarının mürəkkəbliyi səbəbindən anbarlarda qalır.
Hazırda söhbət XV əsrə aid adı bilinməyən Niderland rəssamı tərəfindən taxta üzərində yağlı boya ilə işlənmiş bir əsərdən gedir. Əsər “Adoration of the Magi” səhnəsini təsvir edir. O, vaxtilə 4 hissəyə bölünüb, hər hissə ciddi şəkildə zədələnib. Ümumilikdə 5612 hissənin bərpası tələb olunurdu. Adətən belə bir bərpa prosesi aylar çəkir, lakin Kaçkin bu işi 4 saatdan az müddətdə tamamlayıb. Alim işə əsəri çox yüksək piksel göstəricidə skan etməklə başlayıb. Daha sonra rəqəmsal tamamlama alətləri, “Photoshop” imkanları və naxışların köçürülməsi üçün “machine learning” texnologiyalarından istifadə edərək əsərin ehtimal olunan ilkin görünüşünü bərpa edib. Məsələn, tamamilə yox olmuş körpə İsa üzünü, həmin rəssamın Vaşinqtondakı Milli İncəsənət Qalereyasında saxlanılan bənzər bir əsərindən əlavə edilib.
Bərpa olunmuş rəqəmsal görüntü nazik və şəffaf polimer “maska”nın yaradılması üçün əsas rolunu oynayıb. Kaçkin rəngli və ağ piqment qatlarını çevik vərəqlərə mikroskopik dəqiqliklə (pikselə görə 42 mikrona qədər) tətbiq etmək üçün axın və lazer çap texnologiyalarından istifadə edib. Daha sonra bu vərəqlər lakla örtülüb və əsərin səthi ilə dəqiqliklə, əl ilə uyğunlaşdırılıb. Nəticədə, zədələnmiş hissələri vizual olaraq canlandıran, lakin orijinal boyaya toxunmayan bir örtük əldə edilib. Maskanın yaradılması üçün 57314 fərqli rəng lazım olub. Bu rənglər 66205 kvadrat millimetr sahəni, yəni “Legal” formatlı adi bir kağız vərəqinin ölçüsünü əhatə edir. Rənglərin bir hissəsi eyni rəsmin qonşu hissələrindən birbaşa götürülüb. Digərləri isə ya teksturaya əsasən rəqəmsal şəkildə tamamlanıb, ya da körpə üzündə olduğu kimi oxşar əsərlərdən götürülüb.
Rəsmin tətbiqi prosesi cəmi 3,5 saat çəkib. Halbuki bu iş fırçalarla aparılsaydı, təxminən 200 saat tələb olunardı. Bu dəyişiklik tamamilə geri qaytarılandır. Örtük xüsusi restavrasiya lakı vasitəsilə tutulur və sadəcə soyulmaqla və ya həlledici ilə çıxarılmaqla əsərə heç bir zərər vermədən silinə bilər. Bu metod ənənəvi bərpanı əvəz etmir, çünki boya qatını nə təmizləyir, nə də sabitləşdirir. Lakin o, zədələnmiş əsərlərin vizual bərpası üçün tələb olunan vaxtı və xərcləri köklü şəkildə azaldır. Bu isə olduqca vacibdir, çünki böyük muzey kolleksiyalarındakı rəsmlərin 70 faizdən çoxu anbar şəraitində saxlanılır. Onların bir çoxu ya çox zədələnib, ya da bahalı ənənəvi bərpaya dəyər görülmür. Bu baxımdan yeni yanaşmanın, böyük ehtimalla, dəyəri nisbətən az olan, lakin bu səbəbdən ictimaiyyətə təqdim olunmayan rəsmlər üçün daha faydalı olacağı gözlənilir.
Ülkər XASPOLADOVA,
“Azərbaycan”
jpg_1765544597.jpg)
