Birləşmiş Ştatlarda gənclər arasında psixi problemlərin nisbəti fəlakətli dərəcədə artıb

ABŞ tənəzzülə uğrayıb. Amerikalıların yalnız 33 faizi ölkənin dünyadakı mövqeyindən razıdır. "Newsweek" nəşri yazır ki, analitiklər hökumətin uğursuzluqlarından, səriştəsiz xarici siyasətindən və gənclər arasında psixi problemlərin fəlakətli miqyasından danışırlar. Bu cür əhvali-ruhiyyəni başa düşmək çətin deyil: yaşlı və son dərəcə qeyri-populyar Donald Tramp və Co Bayden yenidən Ağ Evin sahibi postu uğrunda mübarizə aparırlar.
"Gallup" analitik və məsləhət şirkətinin yeni sorğusu göstərir ki, amerikalıların yalnız üçdə-biri ölkənin dünyadakı hazırkı mövqeyindən razılıq bildirir. 2000-ci ildə bu rəqəm 65 faiz idi. XXI əsrdə Amerika hökumətin çoxsaylı uğursuzluqları, getdikcə zəifləyən siyasət və gənclər arasında psixi problemlərin fəlakətli səviyyəsi də daxil olmaqla, hər yeni addımla daha da tənəzzülə doğru gedir.
Ümumi vektor vəziyyətin yaxşılaşdığını yox, pisləşdiyini göstərir. Qəbiləçilik dünyagörüşü güclənir, sosial media insan şüurunu manipulyasiya etməkdə daha ağıllı olur və hökumətin uğursuzluqları ilə birlikdə siyasi sistemdəki qüsurların sayı da artır.
Yaranmış vəziyyətdən çıxış yolları ilə bağlı resept sadə görünür. Məktəb təhsilini yüksəltməli, digər siyasi qruplardan olan insanlarla daha çox vaxt keçirməli, sosial mediadan istifadəni azaltmalı və tənzimləməli, siyasi partiyaların sayını artırmaq və bərabər təmsilçiliyi təmin etmək üçün siyasi struktura yenidən baxılmalı, söz azadlığı məsələlərində səyləri ikiqat artırmalı, seçkilərin şəffaf və ədalətli keçirilməsinə çalışmalı və s. 
Ancaq praktikada bu məqsədlərə çatmaq qeyri-mümkün olub.
XXI əsrdə ölkənin süqutunu dayandırmaq cəhdlərini çətinləşdirəcək iki böyük və üst-üstə düşən qlobal tendensiya var. Birincisi, texnologiya daha da təkmilləşir, özü də yüksək sürətlə. Bunun isə çox böyük müsbət potensialı var: internet təhsili demokratikləşdirir, yayımdakı yeniliklər mədəni və əyləncə proqramlarını zənginləşdirir, özü idarə olunan avtomobillər kimi yeni məhsullar nəqliyyatda inqilab edir, yüksək keyfiyyətli tədqiqatlar tibbi inkişafı irəlilədir və innovativ texnologiyalar ilk növbədə qida və geyimin rasional paylanmasına kömək edir.
Ancaq bunların mənfi tərəfi də var və bu, insanları narahat etməyə bilməz. Dipfeyk texnologiyaları internetdən istifadə ilə bağlı vəziyyəti gərginləşdirir, səmərəsiz kibertəhlükəsizlik şəxsi məlumatların təhlükəsizliyini və kompüterləşdirilmiş sistemlər üzərində nəzarəti sabotaj edir, populyar tətbiqlər, məsələn TikTok, rəqib hökumətlərə amerikalıların şəxsi məlumatlarına nəzarət etmək imkanı verir, süni intellekt aşkar olmayan və tədqiq edilməmiş üsullarla bəşəriyyəti təhdid edir, sənaye innovasiyaları ətraf mühiti məhv edir və hərbi ixtiralar silahlı münaqişələrlə mübarizə üsulunu kökündən dəyişdirir.
İkincisi, beynəlxalq münasibətlərin mənzərəsi də getdikcə mürəkkəbləşir. Amerikaya qlobal hegemonluğa nail olmaq üçün tam 200 il, onu itirmək üçün isə cəmi 20 il lazım olub.
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin keçmiş direktoru və ABŞ-nin keçmiş müdafiə naziri Robert Qeyts 2023-cü ilin sentyabrında yazdığı məqalədə qeyd edirdi ki, Amerika üçün geosiyasi təhdidlər çoxalır: "Birləşmiş Ştatlar son dərəcə təhlükəli vəziyyətdədir. Ölkə onilliklər ərzində, bəlkə də tarix boyu olmadığı qədər ciddi təhdidlərlə üzləşir. İlk dəfədir ki, dövlət eyni vaxtda dörd rəqiblə qarşılaşır - Rusiya, Çin, Şimali Koreya və İran. Onların kollektiv nüvə arsenalı bir neçə il ərzində ABŞ-dən iki dəfə çox ola bilər. Koreya müharibəsindən bəri ABŞ eyni vaxtda Avropa və Asiyada güclü hərbi rəqiblərlə üz-üzə olmayıb".
ABŞ ordusunun üstünlüyünü və birliyini nəzərə alsaq, növbəti vətəndaş müharibəsi ehtimalı azdır. Amerikanın problemlərindən doğan ən pis ssenari daxili səhlənkarlıq deyil, xarici siyasətdə səhv addımlardır.
Bu dinamika bəşəriyyətin üstündən asılmış  bir həqiqəti ortaya qoyur: dünyanın aparıcı demokratiyası və ən güclü ölkəsi məhz dünyanın problemlərinin artdığı, onun rasional rəhbərliyinə ehtiyacın həmişəkindən daha kəskin və aktual olduğu bir vaxtda tənəzzülə doğru sürüklənir.

Rizvan HİLALOĞLU,
"Azərbaycan"