2025-ci il oktyabrın 12-dən Şengen zonasına daxil olan 29 Avropa ölkəsində sərhəd nəzarəti sistemi tamamilə dəyişəcək. Yeni avtomatlaşdırılmış giriş-çıxış nəzarət sistemi tətbiq olunacaq və bu sistem, xüsusilə Avropa İttifaqına üzv olmayan vətəndaşlar üçün nəzərdə tutulub. Yeni qaydalarla birlikdə, pasportlara ştamp vurulması ləğv olunur, çünki məlumatlar artıq rəqəmsal formada qeydə alınacaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, sistemin əsas yeniliyi, səyyahların biometrik məlumatlarının – yəni fotoşəkillərinin və dörd barmaq izlərinin – toplanmasıdır. Bu qayda Avropa İttifaqına (Aİ) aid olmayan ölkələrin 12 yaşdan yuxarı bütün vətəndaşlarına şamil olunacaq. Əgər sərhəd keşikçisi girişi rədd edərsə, bu məlumat da sistemdə qeyd olunacaq.
Hər bir giriş və çıxış zamanı tarix, saat, yer, ad, soyad və pasport nömrəsi kimi məlumatlar birləşdirilmiş kompüter şəbəkəsində qeyd olunacaq. Sistem şəxsiyyət oğurluğu, uşaq qaçırma, terrorizm və təşkilatlanmış cinayətkarlıqla mübarizəyə yönəlib.
Bu qaydalar yalnız qısa müddətli səfərlərə – yəni 180 gün ərzində maksimum 90 günə qədər Avropada qalmaq istəyən şəxslərə aiddir.
Qeyd edək ki, 2026-cı il aprelin 10-dək keçid dövrü tətbiq olunacaq və bu vaxta qədər pasporta ştamp vurulması bəzi hallarda davam edə bilər.
Avropanın məqsədi yalnız nəzarəti gücləndirmək deyil, eyni zamanda sərhəd keçidlərini avtomatlaşdırmaq və sürətləndirməkdir. Heç bir forma doldurmağa ehtiyac olmayacaq, lakin biometrik pasportu olmayan şəxslər üçün yoxlamalar daha uzun çəkə bilər.
Artıq Londondakı “St Pancras” vağzalında Eurostar qatarları üçün öz-özünə xidmət terminalları qurulub. Hədəf odur ki, hava və dəniz limanlarında da bu sistemlər genişləndirilsin və səyyahlar foto, barmaq izi və pasport skanını sərhəd keşikçisinə yaxınlaşmadan əvvəl özləri tamamlasınlar.
Bu dəyişikliklər Avropa İttifaqı deyil, Şengen zonasını əhatə edir. İrlandiya və Kipr Aİ üzvüdür, lakin Şengenə daxil deyil, əvəzində İsveçrə, Norveç, İslandiya və Lixtenşteyn kimi Aİ-yə daxil olmayan ölkələr Şengen məkanındadır. Həmçinin Vatikan, Monako, Andorra və San-Marino kimi mikro-dövlətlər də bu coğrafi bölgəyə daxildir.
Yeni sistem ilk olaraq 2022-ci ildə tətbiq olunmalı idi, lakin Fransa, Almaniya və Niderland texniki hazırlıq baxımından gecikdiyinə görə təxirə salınmışdı. Bu üç ölkə sistemə daxil olacaq səyyahların təxminən 40%-ni təşkil edir. Səyahət agentlikləri və turist sektoru bu qeyri-müəyyənlikdən narahat idi.
Fransa hökuməti sistemin tətbiqini Olimpiya Oyunları üçün turizm axınını saxlamaq məqsədilə ləngitməkdə ittiham olunub. Digər tərəfdən, Böyük Britaniyada bəziləri bu addımı Brexit-ə cavab cəzası kimi qiymətləndiriblər. Mütəxəssislər eyni zamanda fərdi məlumatların təhlükəsizliyi ilə bağlı suallar qaldırırlar.
Yeni giriş-çıxış sistemi təhlükəsizlik, şəffaflıq və nəzarətin gücləndirilməsi məqsədilə nəzərdə tutulub. Şengen ölkələrinə səyahət edənlər üçün bu, tamamilə yeni bir dövrün başlanğıcıdır.
