Qədim Bakının
inkişaf mərhələlərini nəzərdən keçirsək görərik ki, bu şəhər müxtəlif din və həyat
tərzlərinin bir-birini əvəz etməsi nəticəsində mənəvi mədəniyyətin mənbəyi olmuşdur.
VII əsrin birinci yarısında Azərbaycanın bütün şəhərlərində, o cümlədən atəşpərəstlərin
nüfuzlu dini mərkəzi sayılan Bakıda İslam dininin yayılması geniş vüsət almışdı.
Burada çoxsaylı dini memarlıq abidələri - məscid, təkyə, məktəb-məscid və türbələr
inşa edilmişdir.
İçərişəhərin
şimal-qərbində, Şirvanşahlar Sarayının Murad darvazasının yaxınlığında dini tikililər
arasında Bəylər məscidi yerləşir. 1895-ci ildə inşa olunan məscid yerli əhəmiyyətli
tarixi-memarlıq abidəsidir. Bu sənət incisi Bakının məşhur bəylərinin sifarişi ilə
tikildiyi üçün bu adı almışdır. Məscidin inşasında Məhəmməd Haşim Əl-Bakuinin oğulları
Hacıbaba və Hacı Cavad, eləcə də məşhur milyonçu Ağa Murtuza Muxtarov, xəttat İbrahim
Şirvani, Mir Əli ən-Nağı, Mir Tağı, usta-memar Seyid Hüseyn də iştirak etmişdilər.
İçərişəhər
ərazisində inşa olunan bu sonuncu məscid zalın böyüklüyünə və tikinti quruluşuna
görə digər dini abidələrdən fərqlənir. Onun inşasında Avropa, Şərq, eləcə də yerli
memarlığın konstruktiv prinsiplərindən istifadə olunub. Mükəmməl görünüşlü minarənin
yuxarı hissəsi Qərbi Avropaya xas olan dekorativ elementlərlə bəzədilib. Məscidin
zalında və mehrabında mükəmməl bədii daşyonma sənəti nümunələrindən məharətlə istifadə
edilib. Memarlıq abidəsi qədim məscidin yerində tikilib və əyri xətt şəkilli küçənin
planlaşdırılma xüsusiyyətinə uğurla daxil edilb.
Bəylər məscidində
bərpa və konservasiya işləri "İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin
dəvət etdiyi avstriyalı məşhur bərpaçı ekspert Erix Pummer tərəfindən aparılıb.
2014-2015-ci illərdə görülən işlər zamanı məscidin bərpasında "İçərişəhər Ənənəvi
İncəsənət Mərkəzi” də iştirak edib, qapı və pəncərələri memarlıq elementləri ilə
bəzəyib. Nəticədə təyinatına uyğun muzeyləşdirilən məsciddə "Müqəddəs əmanətlər”
ekspozisiyası yaradılıb.
Burada İslam
dininin müqəddəs əmanəti olan müxtəlif dövrlərə aid qədim "Qurani-kərim” kitabları
nümayiş etdirilir. Ziyarətçilər 73 Quran, 7 dini kitab, 19 dini atribut, ümumilikdə,
99 eksponatla tanış ola bilirlər. Yanğından hifz olunan kitabların vərəqləri, Dərbənd
məscidinə aid və onun axundu tərəfindən divara hörülərək qorunan Quran, eləcə də
Quranın cüzləri ekspozisiyada diqqəti cəlb edən eksponatlardır.
Azərbaycanın
müxtəlif regionlarından əldə edilən müqəddəs əmanətlər yanğına məruz qalan kitabxanalardan
və şəxsi mülklərdən toplanmışdır.
"Azərbaycan”
