Dünyanın koronavirus pandemiyasını heç cür dəf edə bilmədiyi bir vaxtda alimlər yeni epidemiyanın hansı səbəbdən  başlaya biləcəyini öyrənməyə çalışırlar. Almaniyanın “Süddeutsche Zeitung” qəzeti Kaliforniya Universitetinin (Deyvis şəhəri, ABŞ) heyvanlardan insana keçə biləcək patogen viruslar haqqında araşdırmasını təsvir etmişdir.

Elm adamlarının hesablamalarına görə, məməlilərin və quşların orqanizmlərində 1,67 milyona yaxın virus var ki, onların da təxminən yarısı potensial olaraq insana keçib yeni epidemiyaya gətirib çıxara bilər.

Hələ ki, adamları təxminən 250 patogen virus yoluxdura bilmişdir. Onların arasında Ebola qızdırması virusu, meymun çiçəyi, hepatit E və MERS də var.

Deyvisdəki Kaliforniya Universitetinin alimləri virusologiya, epidemiologiya, ekologiya və tibb üzrə 65 eksperti sorğu-suala tutduqdan sonra virusun insana keçməsi riskini artıran 31 amil müəyyən etmişlər. Bunlara həm virusun özünün xüsusiyyətləri, həm də sahib-heyvanların xüsusiyyətləri daxildir. Virus insanla tez-tez təmasda olan heyvanların bədənində dövr edən zaman risk artır. Yaxud sahib-heyvanların təkcə müxtəlif növlərin deyil, həm də heyvanların müxtəlif dəstələrinin nümayəndələri olması, məsələn, törədici mikrobun həm gəmiricilərin bədənində, həm də primatlarda olması törədicinin güclü uyğunlaşma qabiliyyətinə dəlalət edir.

Ən nəhayət, ətraf mühit amilləri də öz rolunu oynayır: məsələn, bir çox adamlar sahib-heyvanların yaşadığı yerdə məskunlaşanda və ya heyvanların təbii yaşayış mühitinə müdaxilə edəndə.

İnsanın ağacları kəsdiyi, təbii sahələri tarlalara çevirdiyi, əl dəyməmiş rayonlarda yollar saldığı yerlərdə insanla vəhşi heyvanlar arasında yeni təmasların yaranması ehtimalı artır ki, bu da ciddi fəsadlara səbəb ola bilər.

Alimlər bu risk amillərini heyvanların orqanizmində rast gəlinən 900-ə yaxın virusa münasibətdə qiymətləndirib törədici mikrobların insana keçməsi riskinin reytinqini tərtib etmişlər. Birinci yeri Lassa qızdırmasının törədicisi tutub. O, insanlar arasında müntəzəm olaraq xəstəliyin yayılmasına səbəb olur; adamlar əsasən Afrika regionlarında tarlalarda və bağ sahələrində yaşayan siçanların nəcisləri vasitəsilə yoluxurlar.

İnsana keçid üçün digər namizədlər yeni lissaviruslar, məsələn, quduzluğun törədicisidir. Bombali virusu, bir neçə il əvvəl yarasaların orqanizmində aşkarlanmış ebolavirus da siyahının ilk pillələrindədir.