Zaqatala ziyalıları hərdən gileylənirdi ki, nə üçün eloğlumuz Əhməd İsayev yazılarında bizim elləri az yada salır. Demə, geniş söhbət üçün hazırlıq görürmüş.

Nəticədə "Bu dağlar, ulu dağlar" adlı çox dəyərli bir kitab meydana gəlib. Kitabda oğuz-türk yurdu Zaqatala-Qax-Balakən bölgəsinin tarixindən, taleyindən bəhs edilir. Bölgənin keçmişini və bugününü doğru-dəqiq əks etdirən bu kitab elmi-tədqiqat əsəri, bir növ, ensiklopedik toplu sayıla bilər.

Geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulan nəsrdə bölgənin tarixi konkret faktlar və sənədlər əsasında araşdırılır. "Dağlar kimi vüqarlı", "Tarixin üç önəmli səhifəsi" və "Yurd yerləri" fəsillərində bölgənin şanlı, şərəfli tarixi diqqətlə araşdırılır. Car-Balakən icmasının, İlusu sultanlığının fəaliyyəti, Zaqatalanın işğalçı qüvvələrə qarşı qeyrətli və qətiyyətli mübarizəsi, inkişaf yolu, müstəqillik əldə edildikdən sonra hər yanın çiçəklənməsi haqqında, son illərdə bölgədə əldə edilən nailiyyətlər barədə geniş məlumat verilir.

"Dağlar kimi vüqarlı" adlı bölmədə Zaqatala haqqında maraqlı fraqmentlər tarix ölkəşünaslıq muzeyinin direktoru Məmmədkamil Əhmədovla müsahibə şəklində təqdim olunur. Həmin müsahibədə yeni və maraqlı məlumatlar öz əksini tapıb. Zaqatala səddi, Pəri qalası, Pompeyin hücumu, Zaqatalanın tarixi, etnik tərkibi haqqında dəyərli məlumatlar məhz bu qəbildəndir.

"Kimlər gəldi, kimlər getdi", "Topdağıtmaz qala", "Sübhün şəfəqi", "Zaqatala alayı", "Sədaqət simvolu", "İman-inam diyarı" və "Möhtəşəm Tala məscidi" adlı bölmələrdə bu yerlərin qəhrəman övladları, mübariz və yaradıcı insanları haqqında bir-birindən maraqlı materiallar diqqəti cəlb edir.

"Tarixin üç önəmli səhifəsi" fəsli də maraqla oxunur. XIX əsrdə rus işğalçılarına qarşı Zaqatala bölgəsində üç dəfə kütləvi üsyan olmuşdur. Hər üç hadisə ilə bağlı kitabda konkret faktlar verilir. Burada rus generalları Sisyanovun, Qulyakovun və Paskeviçin hücumlarına qarşı carlıların mərd mübarizəsi faktlarla əks olunur.

Tədqiqatçı jurnalist Ə.İsayev ilk dəfə olaraq İlusu sultanı Daniyal bəyin mübarizə yolunu geniş işıqlandırır. Müəllif yazır: "Bu tarixi oçerki mən Azərbaycanın əzəli və əbədi torpaqlarına göz dikən bəzi qonşuların və bir də xalqımızın qəhrəman oğlu Daniyal bəyin şəxsində düşmən obrazı yaratmağa çalışan "Qafqazda müridizm" adlı bədnam kitabın müəllifi - avantürist N.Smirnovun və qeyrilərinin bədxah iddialarına cavab olaraq yazdım".

Əhməd İsayev doğma torpağın hər guşəsini, hər olayını əsl vətəndaş qeyrəti ilə araşdırır, oxuculara doğru-dəqiq bilgilər verməyə çalışır. Professor Yaqub Mahmudovun "Qədim Qafqaz Albaniyasının tarixi məhz şimal-qərbi Azərbaycanda yaşayır. Vaxt varkən bu yerlərin tarixini dərindən tədqiq etməliyik" sözlərinə istinad edən müəllif yazır: "Mənim bu qeydlərim də elə həmin nəcib istəkdən yaranıb. Doğma torpağımızın tarixini, taleyini yad ölkələrə yönəltməyə çalışan bədxahlara demək istəyirik: "Baxın, oxuyun, bu, ulu Azərbaycanın nadir guşəsi olan İlusu sultanlığının tarixi, bu da Azərbaycanın igid oğlu general Daniyal bəyin ömür yolunun ibrətamiz səhifələri!".

Yazıçı-jurnalist Əhməd İsayevin "Bu dağlar ulu dağlar" adlı kitabı türk-oğuz diyarı Qax, Zaqatala və Balakən bölgəsinin şanlı tarixindən, şərəfli bu günündən, daha işıqlı sabahından xəbər verən maraqlı kitabdır.

Əli SÜLEYMANOV,

pedaqoji elmlər namizədi

Zaqatala