25 Sentyabr 2011 03:09
1145
Mədəniyyət
A- A+

Heyva

 

Azərbaycan təbiətinin dadlı və yeməli nemətlərindən biri də heyvadır. Respublikamızın əksər rayonlarında yetişən heyvanın həm meyvələrindən, toxumundan, həm də yarpaqlarından şəfaverici vasitə kimi istifadə edilir. Hələ qədim zamanlardan bu meyvənin toxumlarından soyuqdəymələrdən baş verən tənəffüs yollarının iltihabında, bronxitlərdə sinəyumşaldıcı, iltihabı götürücü maddə kimi istifadə edilir, eləcə də xroniki mədə-bağırsaq xəstəliklərini, mədə xorasını, mədənin selikli qişasını yumşaltmaq, yaranı sağaltmaq üçün qəbul edilir.

Yetişmiş heyvanın toxumundan, yarpaqlarından xalq təbabətində çox qədimdən istifadə edilməsi bu meyvəni təbiətin möcüzəli nemətinə çevririb. Səhiyyənin o qədər də inkişaf etmədiyi dövrlərdə nənələrimiz heyvanın yarpaqlarından, cavan budaqlarından çay dəmləyərək ürək ağrısında sakitləşdirici və qan təzyiqini azaldıcı vasitə kimi istifadə edərdilər. Hətta heyvanın mürəbbəsi ürək zəifliyində qüvvətverici vasitə kimi məsləhət görülür.

Azərbaycanın bir sıra bölgələrində heyva ağacının gövdə və qol-budaqlarının qabıqlarını qurudur, çay kimi dəmləyərək quru öskürəyi kəsməyə qarşı içirlər. Cənub bölgəsində yaşayan insanlar heyvanın toxumundan "heyvarub" adlanan məhlul hazırlayıb soyuqdəymələrdə əmələ gələn müxtəlif xəstəliklər zamanı indi də istifadə edirlər. Heyva ağacının yarpaqlarından hazırlanmış çayı şirinləşdirib qarın ağrıları, ishal, eləcə də qusma zamanı uşaqlara içirirlər.

Şəfaverici xüsusiyyətlərinə görə heyva farmakoloji cəhətdən də araşdırılıb. "Azərbaycanın müalicə əhəmiyyətli bitkiləri" kitabında yazılıb: "Heyvanın meyvələrində şəkər, sellüloza, pentazon, efir yağı, üzvi turşular (alma, limon, çaxır turşuları) dəmir, karotin, askorbin turşusu və s. vardır". Heyvanın iri meyvələrinin qabığında enano-etil və pelarqon-etil efirlərinin mövcudluğu onun ətirli olmasını şərtləndirir. Hətta heyvanın toxumlarında belə insan orqanizmi üçün lazım olan qlükoza, selikli və zülal maddələri, şəkər, qatran, ursol turşusu və s. vardır. Kliniki təcrübələr nəticəsində öyrənilmişdir ki, heyvanın qurudulmuş yarpaqlarından sulu dəmləmə və ekstrat hazırlanaraq ürək-damar xəstəliklərində istifadəsi əlverişlidir. Heyva yarpaqlarının dəmləməsi bronxial astmada çox gözəl müalicəvi təsir göstərir.

Heyva ilə əlaqədar dini ədəbiyyatda da maraqlı fikirlər mövcuddur. Oxuduqlarımızdan belə bəlli olur ki, hamilə qadın uşağının sağlam olmasını istəyirsə, dörd aydan başlayaraq heyva yeməlidir. Hətta hər səhər yuxudan ayılarkən heyva iyləməyin özü də gələcək anaların həm sağlamlığına, həm də ovqatına müsbət təsir göstərir. İnanclara görə, hamilə qadın yeddi gün heyva yeyərsə, övladı gözəl olar.

İndi heyva mövsümüdür. Bir azdan bu sarı "gözəlin" ətri bazar piştaxtalarını bürüyəcək. Qışa hazırlıq üçün ondan mürəbbə bişirmək, cem və kompot hazırlamaq gərəkdir. Heyvanın növündən asılı olaraq uşaqlar bəzən onu çiy yeməyi xoşlamırlar. Bu səbəbdən də bişmiş heyva daha ləzzətlidir. Xüsusilə də onu quru şəkildə, yəni kabab kimi bişirib yemək insana çox xeyirlidir. Çalışmaq lazımdır ki, mürəbbə bişirərkən, yaxud da kompot hazırlayarkən heyvanın qabığı soyulmasın. Çünki onun qabığında insan orqanizmi üçün lazım olan bir çox vitaminlər var. Eləcə də toxumu atılmasın, qurudularaq saxlanılsın. Soyuqdəymə zamanı dərman içməkdənsə, heyva toxumundan dəmlənmiş çay içmək daha məsləhətdir.

Şifahi xalq ədəbiyyatında da heyva insanın "dostu" adlandırılıb. Onu bəzən də vəfanın, sədaqətin simvolu kimi işlədiblər: "Bağında heyva olum, deməsinlər ayrıyıq". "Heyvagülü" adlı qədim Azərbaycan rəqsi var. Xalq mahnılarında da onun vəsfinə rast gəlinir. Məsələn: "Meyvələrdən üç meyvə var yeməli: biri alma, biri heyva, biri nar"...

 

F,XƏLİLZADƏ,

"Azərbaycan"

Digər Xəbərlər

QƏZETİN ÇAP VERSİYASI

XƏBƏR LENTİ Bütün xəbərlər

DİQQƏT ÇƏKƏNLƏR

ÇOX OXUNANLAR

OXUCU MƏKTUBLARI

NƏŞRLƏRİMİZ

BAŞ REDAKTORDAN

Hamımızın Azərbaycan adlı bir Vətəni var! Qoynunda dünyaya göz açdığımız, minbir nemətindən dadıb isti qucağında boya-başa çatdığımız bu əvəzolunmaz diyar azərbaycanlı adını qürur və iftixarla daşıyan hər kəs üçün müqəddəs və ülvidir.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu Vətən müharibəsində zəfər çalaraq erməni işğalçılarını kapitulyasiyaya məcbur etdi, düşməni qovaraq ərazi bütövlüyünə nail oldu.
Bununla da Azərbaycan yeni inkişaf dövrünə qədəm qoydu.
Bu dövrdə dünyada mürəkkəb və ziddiyyətli proseslər davam etməkdədir!
Hələ də dünyada ədalətsizliklər mövcuddur!
Hələ də dünyada ikili standartlar var!
Hələ də dünyada güclülər zəiflərin haqqını tapdalamaq istəyir!
Odur ki, biz daima güclü olmalıyıq.
Güclü olmağın əsas şərti isə bizim birliyimizdir!
Dünyanın harasında yaşamağımızdan, hansı sahədə çalışmağımızdan asılı olmayaraq, əlbir və əlaqəli fəaliyyət göstərməyi bacarmalıyıq.
Azərbaycan naminə, onun dünyada yeri, yüksək nüfuzu uğrunda daim birlikdə mübarizə aparmalıyıq.
Yalnız bu halda anamız Azərbaycanı qoruya, yüksəldə və hamımız üçün qürur mənbəyinə çevirə bilərik.
Ulu yurdumuzun adını daşıyan "Azərbaycan" qəzeti də bu amala xidmət edir.
Əziz azərbaycanlılar! Sizi Azərbaycan naminə, övladlarımızın firavan və xoşbəxt gələcəyi uğrunda əlbir və əlaqəli fəaliyyətə çağırıram!

TƏQVİM / ARXİV

Video