Qədim dövrlərdə yaşayış yerləri olan mağaralar bir çox çətinlikləri ilə insanları yenilikləri kəşf etməyə sövq edirdi. Onlar soyuq və daş torpağın üstündə yatmamaq üçün ovladıqları heyvanların dəri və xəzlərindən xalça kimi istifadə edirdilər. Zaman keçdikcə isə bunlardan istifadə azaldı və toxunmuş materiallara keçid dövrü başlandı.

Ən erkən tarixli xalça “pazırıq” adını daşıyır. Bunu keçən əsrin ortalarında rus arxeoloqu Sergey Rudenko Qazaxıstanda Altay dağlarının yaxınlığında aşkar edib. Tədqiqatlar bu xalçanın eradan əvvəl 5-ci əsrə aid olduğunu sübuta yetirib. Qəbirə sızan suyun donması nəticəsində buz bağlayan məzarın daxilində yerləşməsi xalçanın bu günə qədər gəlib çatmasının əsas səbəbidir. Xalça olduqca böyük sənətkarlıqla hazırlanıb.

Xalçanın mərkəzi hissəsi 24 çarpaz formalı fiqurla əhatə olunub. Hər bir hissənin daxili 4 elementlə bəzədilib. Mərkəzi sahə marallarla haşiyələnib. Ən kənar hissədə isə atlılar yer alıb. Xalçanın toxunduğu əsas rənglər sarı, qırmızı və mavi saplardan ibarət olub. Bu rənglər isə təbii formada bitkilərdən və sairədən əldə edilib. Lakin görünüşdən aydın olur ki, rənglər solaraq nisbətən başqa çalarları özündə əks etdirir. Yun materiallı xalça “türk düyünü” üsulu ilə hazırlandığı üçün sıx toxunuşlu və xovludur.

Xalçanın hansı xalqa məxsusluğu da maraqlıdır. Bir çox xalqlar belə dəyərli nümunəni özününküləşdirmək üçün mübarizə aparırlar. Əslində, “pazırıq” xalçasında olan naxışlar, rəmzlər onun türklərə aid olmasını göstərir. 24 fiqurun 24 oğuz boyundan xəbər verməsi, toxunma üsulu və digər simvollardakı mənalar bunun doğruluğuna əsasdır. Bu tarixi xalça Ermitaj Muzeyində sərgilənir.