Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) 12-ci Zirvə Görüşü üçün müəyyən edilmiş “Regional sülh və təhlükəsizlik” mövzusu təsadüfi seçim deyil. Bu, Türk dünyasının geosiyasi prioritetlərini, strateji baxışını və ortaq taleyə dair şüurunu əks etdirən son dərəcə mənalı seçimdir. Qarabağ Zəfərindən sonra Azərbaycanın ev sahibliyi ilə keçirilən bu Zirvə Görüşü Cənubi Qafqazda dayanıqlı sülhün bərqərar olması, Mərkəzi Asiyada artan təhlükəsizlik risklərinin idarə edilməsi və Avrasiyada yenidən formalaşan güc balansına verilən ortaq cavab xarakteri daşıyır.
Bu sözləri AZƏRTAC-a açıqlamasında Türkiyənin Uludağ Universitetinin professoru, iqtisadçı, Türk dünyası üzrə mütəxəssis Mehmet Yüce söyləyib.
Toplantının mövzusunun TDT-nin təkcə mədəni və iqtisadi həmrəylik platforması olmaqdan çıxaraq, “ortaq təhlükəsizlik” prinsipi ətrafında təşkil olunan yeni bir strateji birlik səviyyəsinə yüksəldiyinin göstəricisi olduğunu qeyd edən professor deyib: “Doğrudan da, Zirvə Görüşündə liderlərin ortaya qoyduğu baxış, Qəbələ Bəyannaməsində yer alan qərarlar və xüsusilə xarici tərəfdaşlarla qarşılıqlı maraq sahələrində əməkdaşlıq üçün çevik diplomatik zəmin yaradan “TDT+ “ formatının təsisinə dair qərar birlikdə qiymətləndirildikdə, beynəlxalq təşkilatlara etimadın sarsıldığı bir dövrdə təşkilatın xaotik qlobal mühitdə sabitliyin, sülhün və çoxqütblü düzənin qurucu elementi olmaq iddiasını qətiyyətlə ortaya qoyduğu görünür. Zirvədə diqqət çəkən digər tarixi hadisə isə Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın yazıçı Çingiz Aytmatov haqqında kitabın, eləcə də “Oğuznamə” toplusunun Türkiyədə 2024-cü ildə Bakıda keçirilən toplantıda qəbul edilən ortaq türk əlifbası ilə nəşr olunacağı müjdəsini verməsi oldu. Bu addım, Türk dünyasında mədəni inteqrasiyanın konkret göstəricisi kimi böyük əhəmiyyət daşıyır. Bununla yanaşı, Prezident İlham Əliyevin 1926-cı ildə Bakıda təşkil edilmiş Birinci Türkoloji Qurultayının davamı mahiyyətində yeni böyük bir türkoloji qurultay keçirilməsi təklifini irəli sürməsi bu prosesi elmi əsasda taclandıran bir baxış ortaya qoydu. Beləliklə, Qəbələ Zirvəsi həm ortaq təhlükəsizlik anlayışının, həm də ortaq mədəni kimliyin gücləndirilməsi baxımından Türk dünyasının strateji gələcəyində yeni dönüş nöqtəsinə çevrildi”.
Professor bildirib ki, TDT-nin Azərbaycanda keçirilən zirvələri təşkilatın tarixi inkişafında hər zaman mühüm dönüş nöqtələri olub. 2009-cu ildə Naxçıvanda keçirilən Zirvə Görüşündə türk əməkdaşlığının təşkilatlanması təmin edilib. Bu toplantıda Türk dünyasının ortaq məqsədlərini inteqrasiya əsası üzərində quran Türk Şurasının yaradılmasına dair Naxçıvan Sazişi imzalanıb.
“İndi isə “2025-ci il Qəbələ Zirvəsi” “Regional sülh və təhlükəsizlik” mövzusu ilə Naxçıvanda başladılan prosesin strateji davamı kimi önə çıxır. Bu Zirvə Görüşü Türk dünyasının ortaq maraqlarını qoruma, regional sabitliyi möhkəmləndirmə və müstəqil Avrasiya təhlükəsizlik arxitekturasını qurma baxışını daha sıx təşkilatlanmış səviyyədə gücləndirir”, - deyə Mehmet Yüce fikirlərini tamamlayıb.
