"Şimal axınları" qaz boru kəmərlərində baş verən partlayışlar və sızmalar vəziyyəti daha da gərginləşdirib

Avropada enerji böhranı davam edir. Hələ avqust ayında "Bank of America"nın açıqladığı proqnozda qeyd edilirdi ki, Avropada qaz böhranı dəhşətli ssenari üzrə davam edəcək. Qış üçün mavi yanacaq ehtiyatları kifayət etməyəcək.
Dünən isə hələ səbəbləri müəyyən edilməyən qəribə hadisələr baş verib. "Şimal axını -2" qaz boru kəmərində sızma baş verib. Daha sonra "Şimal axını -1"in keçdiyi Bornholm adasının şimal-şərqində, Danimarkaya məxsus iqtisadi zonada fövqəladə hadisənin baş verməsi ilə bağlı məlumatlar yayılıb.
Qeyd edilir ki, "Şimal axını-2"nin A xəttində təzyiqin kəskin aşağı düşməsi, onun texniki qazla doldurulması məlum olub. Sonradan bildirilib ki, "Şimal axını-1" qaz kəmərinin hər iki xəttində də təzyiqin düşməsi qeydə alınıb.
"Nord Stream AG" şirkətindən bildirilib ki, hər iki qaz kəmərinin üç xəttinin eyni vaxtda sıradan çıxması qeyri-adi xarakter daşıyır. Bu kəmərlərlə qaz nəql etmək artıq mümkün deyil.
Danimarka Enerji Agentliyi böyük miqdarda qazın dənizə daxil olduğunu bildirib. Təyyarə və gəmilərin insident yerinə beş dəniz mili məsafəsinədək yaxınlaşması qadağandır.
 Fövqəladə hadisənin  diversiya nəticəsində baş verməsi istisna olunmur. Belə ki, isveçli seysmoloqlar hətta "Şimal axınları"  rayonunda  iki partlayış qeydə alıblar.
Latviyanın müdafiə naziri Artis Pabriks də bu hadisəni təxribat hesab edir. Onun dediyinə görə, Baltik dənizində "Şimal axını" qaz kəmərlərinin partlaması təxribatdır. Təxribat NATO ərazisinin bilavasitə yaxınlığında baş verib. Nazir hadisənin araşdırılmasının və kritik infrastrukturun qorunmasında Aİ və NATO müttəfiqləri arasında sıx əməkdaşlığa ehtiyac duyulduğu məqamın yetişdiyini bildirib.
Bundan əvvəl Almaniyanın "Tagesspiegel" qəzetinin mənbələri də "Şimal axını - 2" qaz kəmərində və "Şimal axını-1"in hər iki xəttində təzyiqin düşməsinin səbəbinin təxribat ola biləcəyi qənaətinə gəliblər.
Tezliklə soyuq havanın bərqərar olacağını nəzərə alsaq, bu Aİ, xüsusilə Almaniya üçün ən azı nokdaundur. Rusiya üçün də bu, iqtisadi nöqteyi-nəzərdən yaxşı deyil, lakin bu nəticələr digərləri ilə müqayisədə çox da ağır deyil - məsələn, "Şimal axını-2"nin sonuncu xətti də sıradan çıxsa, çox ağır fəsadlar gözlənilir...
Avropa diplomatiyasının rəhbəri Josep Borrell deyib ki, "Şimal axınları"nda baş verən hadisələr düşünülmüş hərəkətin nəticəsidir. Bu barədə Avropa İttifaqının saytında xəbər verilir.
"Avropa İttifaqı "Şimal axını -1" və "Şimal axını -2" boru kəmərlərinə dəyən ziyandan dərin narahatdır. Mövcud olan bütün məlumatlar göstərir ki, bu sızıntılar düşünülmüş bir hərəkətin nəticəsidir. Biz nə baş verdiyini və bunun niyə baş verdiyinə dair tam aydınlıq əldə etməyə yönəlmiş istənilən təhqiqatı dəstəkləyəcəyik", - deyə Borrell bildirib.
O əlavə edib ki, təhlükəsizlik və ətraf mühitin qorunması məsələləri ən yüksək prioritetdir. Qaz kəmərləri ilə bağlı insidentlər təsadüfi deyil və hamıya təsir edir. Avropa İttifaqı insidentlə bağlı istənilən təhqiqatı dəstəkləyəcək və Avropanın enerji təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi üçün addımlar atacaq.
Eyni zamanda Aİ ölkələrinin başçıları enerji təhlükəsizliyi sahəsində öz dayanıqlığını artırmaq üçün növbəti addımlar atmağa hazırlaşırlar.
Bundan əvvəl "Sinxua" Agentliyinin "Qlobal" jurnalının baş redaktor müavini Liu Honq "Şimal axını-1" və "Şimal axını-2" boru kəmərlərində baş verən insidentlərin təxribat aktları olduğu və bunun arxasında müxtəlif ölkələrin ola biləcəyi fikrini bildirib.
Ekspertlər "Şimal axınları"nda yaranmış fövqəladə vəziyyətlə əlaqədar qaz itkilərini hesablayırlar. Boru kəməri sistemində baş verən fövqəladə hallar səbəbindən havaya dəyəri iki milyard dollardan artıq məbləğdə olan qaz buraxıla bilər. Bu, neft-qaz və neft-kimya sənayesi üzrə rusiyalı analitik Aleksandr Sobko tərəfindən aparılan hesablamalardır. Ekspertin dediyinə görə, təxmini hesablamalar aparsaq, yəni borudakı 300 bar təzyiqi və min kubmetr üçün 2000 dollar spot qiymətini əsas götürsək, bir xətdə 720 milyon dollar dəyərində qaz olub.
Əgər "Şimal axını"nda müqayisə olunan qaz həcminin olduğunu fərz etsək, o zaman onun Avropanın ən böyük qazpaylayıcı mərkəzi - TTF-də hazırkı spot qiymətinə görə  üç xətt üzrə dəyəri 2,16 milyard dollar ola bilər. 

Rizvan CƏFƏROV,
"Azərbaycan"